‘We zouden onze smartphone veel vaker moeten inruilen voor een goed glas wijn’

Tieners zijn verslaafd aan hun smartphone. Zo luidt toch de boutade. ‘Maar veel volwassenen zijn minstens even erg’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag. ‘En dat verhindert ons vaak om écht te genieten.’

Ik gaf een gastles aan een klas vol vijftienjarigen toen een van hen me een vraag stelde waar ik het antwoord niet op wist. ‘Dan zoeken we dat toch even op’, zei ik. Amper had ik die zin uitgesproken of ze hadden allemaal al hun smartphone in de hand. Een paar minuten later was het antwoord gevonden. Maar ondertussen hadden ze ook gezien welke meldingen het voorbije halfuur waren binnengelopen. Dus begonnen ze met z’n allen te klikken en te scrollen. Toen de leerkracht ze gebood om hun smartphone weer op te bergen, was het al te laat. Ze zaten elders met hun gedachten.

‘Dat was een beetje naïef van u’, zei de leerkracht achteraf. ‘Je mag leerlingen nooit aan het bestaan van hun telefoon herinneren.’ Nu gaat elke school of lesgever het gevecht met de smartphone tegenwoordig op zijn eigen manier aan. Sommige leraren laten hun leerlingen tijdens de les de rekenmachine of het digitale kompas op hun telefoon gebruiken. Anderen eisen net dat jongeren hun smartphone de hele les lang diep in hun schooltas bewaren. Er zijn ook scholen waar alle telefoons aan het begin van de lesdag in een soort kluis moeten worden opgeborgen.

In Nederland heeft zelfs de overheid zich ondertussen met de zaak bemoeid. Vanaf 1 januari 2024 mogen leerlingen er op school geen smartphones, tablets of smartwatches meer gebruiken.

‘De waarheid is dat de meesten van ons al evenveel door onze telefoon worden afgeleid als een doorsnee tiener.’

Maar laten we vooral niet doen alsof de grote afhankelijkheid van smartphones een exclusief jeugdig fenomeen is. Wij, volwassenen, geven de hele tijd het slechte voorbeeld. Dat vergoelijken we dan door te beweren dat we niet anders kunnen. Het is voor ons werk. Of we moeten dringend een nieuwe voorraad koffiecapsules bestellen. Of we moeten even onze bankrekening checken. De waarheid is dat de meesten van ons al evenveel door onze telefoon worden afgeleid als een doorsnee tiener.

Onlangs nog zat ik in de woonkamer te lezen. Het was een ontzettend goed boek (voor de nieuwsgierigen: The Wren, The Wren van Anne Enright) en ik ging er dan ook helemaal in op. Tot ik een begrip tegenkwam dat ik niet helemaal kon plaatsen en naar mijn smartphone greep om het op te zoeken.

Nog voor ik de browser had geopend, viel mijn oog op een melding. Iemand had me een Messenger-bericht gestuurd. Dus klikte ik het open, las de boodschap en verstuurde een antwoord. Ondertussen liep er een pushbericht binnen. Er was weer iets aan de hand bij de Open VLD. Ik las het artikel en opende toen de website van Knack om te checken of wij het nieuws ook al hadden gebracht. Van een boek lezen kwam die avond niets meer in huis. Ik was afgeleid door mijn smartphone. Net zoals al die vijftienjarigen tijdens mijn gastles.

Een boekhandel in Montréal heeft daar iets op gevonden. Op woensdagavond krijgen bezoekers er een glas wijn in ruil voor hun smartphone. Het is de bedoeling dat ze vervolgens een uur lang lezen. Misschien moeten we dat met z’n allen maar veel vaker doen: onze telefoon inruilen voor een goed glas wijn. Of – voor de geheelonthouders onder ons – voor een kleurige mocktail of een heerlijke cappuccino met havermelk.

Natuurlijk heeft een smartphone heel wat troeven. Je wordt er vaak wijzer van, je kunt er creatieve dingen mee doen en er zit ook nog een handige zaklamp op voor als de stroom uitvalt. Maar genieten? Nee, dat lukt niet met zo’n ding.

Integendeel zelfs. Om echt te genieten, moet je willens nillens je smartphone wegleggen. Alleen dan kun je helemaal opgaan in iets lekkers, in je gezelschap of in een heel goed boek. Of je nu vijftien of vijftig bent.