‘Samenleving repareren? Verbod op sociale media of meer “weerbaarheid” bij de jeugd zullen niet volstaan’

‘Durven we nog echt praten over hoe we weer een echte samenleving kunnen worden in plaats van een mondiale fabriek waarin we naast elkaar doorrazen?’, schrijft Vlaams parlementslid Jeremie Vaneeckhout (Groen). De recente cijfers over ons welzijn zouden ons volgens hem wakker moeten schudden.

Het moet ons toch echt wakker schudden? Het aantal zelfdodingspogingen bij jongeren piekt verder en tegelijk maakt het Planbureau deze week bekend dat ons welzijn op het laagste niveau staat in 20 jaar tijd. Dramatische zwaailichten die onze samenleving fundamentele vragen zouden moeten doen stellen, maar helaas kwamen de politieke reacties, zelfs uit progressieve hoek, tot nu toe niet veel verder dan ‘we moeten sociale media verbieden voor kinderen.’

Ja, sociale media zijn een issue. Het kan leiden tot gevoelens van onbereikbaarheid en falen, voor jong en oud. Ik ben de eerste om dat aan te kaarten, maar kunnen we eindelijk de echte taboes eens bespreken. Kunnen we het, sorry voor mijn taal, verdomme, eens hebben over de samenleving waarin we leven of eerder razen?

Deze cijfers komen uit in een week waarin we van de federale regering scherper dan ooit moesten vernemen dat we langer en harder moeten werken, dat langdurig zieken toch vooral zo snel mogelijk geactiveerd moeten worden en dat wie meer moeite heeft om mee te kunnen toch stiekem van het systeem probeert te profiteren. Onze dominante politieke en economische krachten zeggen dat we niet meer de luxe hebben om voor elkaar te zorgen.

Ik verzet me tegen deze analyse. Het aantal langdurig zieken is de afgelopen 10 jaar verdubbeld tot een half miljoen. Eén derde daarvan komt door oorzaken die samenhangen met geestelijke gezondheid. We zijn Europees koploper qua zelfdoding, qua gebruik van psychofarmaca zitten we bij de kop van het peloton en ook qua verslavingen en middelengebruik doen we het niet goed.

Mensen worstelen met de verwachting van de samenleving anno 2025. De economische dominantie in ons maatschappelijk en politiek denken is compleet doorgeslagen. Het hele systeem staat in dienst van doorgeslagen concentratie van economische winsten. Ons leven is maar geslaagd als we economisch slagen, en ja, als we dat kunnen tonen op die sociale media. Het is een zwakte als je niet meegaat in het idee dat je economisch zo succesvol mogelijk wil zijn. Niet economisch slagen is het ultieme falen en dat is dan enkel en alleen maar je persoonlijke verantwoordelijkheid.

De ongelijkheid neemt wereldwijd en in ons land toe. De concentratie van geld en bezit op deze planeet was de laatste eeuw nooit zo groot. Tegelijk neemt het aantal mensen dat niet meer mee kan met een sneltreinvaart toe. Omdat ze op de verkeerde plek geboren werden, in armoede leven, de snelheid niet (meer) aankunnen of eenzaam achter blijven omdat ze geen economische directe waarde zouden hebben. Tegelijk ontbreken we de tijd en de mentale ruimte om onze jeugd goed te omkaderen, om elkaar vertrouwen te geven en samen te leven, om samen zonder wanhoop uitdagingen als klimaat en oorlog recht in de ogen te kijken.

En sorry, dat lossen we niet alleen op met extra hulpverlening, met een verbod op sociale media of met meer ‘weerbaarheid’ bij onze jeugd. We lossen het maar op als we niet meer bang zijn om het totaal doorgeslagen kapitalisme uit te dagen. Ons systeem is gewoon niet op maat van mensen.

We kunnen dit collectief niet aan. Maar wie dat zegt, is vaak degene die echt gecanceld wordt. Dat is het echte taboe van deze tijd. En nee, dat is geen pleidooi voor communisme. Ook dat systeem heeft zijn failliet bewezen.

Durven we nog echt praten over hoe we weer een echte samenleving kunnen worden in plaats van een mondiale fabriek waarin we naast elkaar doorrazen?

Mag je nog zeggen dat je in een waardige samenleving werkt om te leven en niet (over)leeft om te werken? Dat zou ook de lat voor regeerakkoorden moeten zijn. Het is meer dan ooit nodig. We staan op instorten.

Sorry, collega-politici, dat is de echte unconvenient truth. 

Jeremie Vaneeckhout is Vlaams parlementslid voor Groen en voorzitter van de gemeenteraad in Anzegem.