‘We kijken allemaal naar de wereld door onze eigen culturele lens’

Martha Balthazar is theatermaakster. Haar column verschijnt tweewekelijks.

Op vrijdagavond, met pint in de hand, heb ik het met mijn collega over een acteur die volgens hem ‘heel getalenteerd is maar wel veel wiet rookt’. Bovendien, en dat stoort hem het meest, heeft die acteur een ‘probleem met alcohol’, hij vindt het in lijn met zijn religie niet ‘halal’. ‘Terwijl marihuana toch ook een intoxicerend middel is en dat mag dan wel.’

Er volgt een uiting van grote verontwaardiging over het inconsequente oordeel van de acteur en bij uitbreiding zijn cultuur en religie. Zaterdagochtend, het is nog geen elf uur, sta ik op een late nieuwjaarsreceptie met een glas cava in de hand. Het glas wordt steeds bijgevuld, later wordt ook bier gedronken en tegen halfeen zitten we aan de Irish coffees.

Even probeer ik me voor te stellen dat deze ruimte vol rook hangt. Dat we hier in het bijzijn van kinderen en nog voor de middag, niet beschonken maar stoned zouden staan. Het is dan niet religieus gefundeerd, maar wettelijk en maatschappelijk beslissen wij ook maar naar willekeur wat haram en halal is.

Op de lagere school moesten we elke namiddag een glas melk drinken. ‘Je hebt dat nodig om sterk te worden’, was de boodschap. Wetenschappelijk een totaal incorrect idee, zo blijkt, maar een erfenis van de campagnes die België voerde om het gigantische melkoverschot weg te krijgen.

Om maar te zeggen: onze cultuur wordt geboren in de chaos van de geschiedenis. Gewoontes ontstaan arbitrair, waardoor ons oordeel over de gewoontes van anderen vaak al even arbitrair zijn. Bier werd in deze streken door religieuze instanties gebrouwen, het is een exportproduct waar we trots op zijn en waar we geld aan verdienen.

Het verkopen van wiet daarentegen is al vele decennia illegaal en wordt gekoppeld aan ongewenste handel vanuit landen waar we het niet zo goed mee voorhebben. Terwijl alcohol enkel al economisch gelinkt wordt aan iets volks en dus iets sociaals, wordt wiet aan asociaal gedrag gekoppeld en misbruikt om bevolkingsgroepen te viseren en stigmatiseren.

We kijken allemaal naar de wereld door onze eigen culturele lens. Toch lijken we zelden te beseffen dat we die bril ophebben, in het idee van onze eigen neutraliteit worden culturele verschillen gezien als wezenlijke morele verschillen. Een verschil in norm wordt beschouwd als een verschil in waarde.

Door blind te zijn voor de gekunsteldheid en gekke willekeur van onze eigen identiteit verliezen we het vermogen om die van een ander in al zijn even gekke en bijzondere willekeur te begrijpen.