‘”Wat zijn die Belgen toch aan het doen?” Algemene stakingsdag bekeken vanuit Nederland’

De nationale actiedag van afgelopen maandag resoneert ook over de grens. Vanuit Nederland wordt met verbazing gekeken naar hoe de Belgen hun land platlegden. België-kenner Kemal Rijken legt het uit. ‘Bij ons gaan de bonden vaak voor publieksvriendelijke acties, waarbij de Nederlander niet voor het hoofd wordt gestoten.

Het radioprogramma Met Het Oog Op Morgen is in Nederland een instituut. Sinds 1976 wordt het op NPO Radio1 dagelijks uitgezonden op de late avond. Het begin met Gute Nacht, Freunde van Reinhard Mey is vaste prik, evenals de openingszin waarin de buitentemperatuur van dat moment wordt aangegeven.

Sinds enige tijd mag ik in het programma te gast zijn om over de monarchie te spreken. Dat is een grote eer. Zondagavond was het weer zover, omdat onze minister van Migratie en Asiel weigerde te tekenen voor vijf koninklijke onderscheidingen – lintjes.

Voorafgaand aan de opname luisterden we met het team van dienst naar het nieuwsbulletin. ‘In België is morgen een nationale staking aan de gang. Naar schatting wordt op de Belgische wegen grote verkeersdrukte verwacht. Ook het openbaar vervoer staakt. De staking duurt 24 uur en geldt in het hele land,’ zei de nieuwslezer.

Een van de redacteuren reageerde er meteen op. ‘Wat zijn die Belgen in hemelsnaam aan het doen?’ vroeg ze, waarna ik kon uitleggen dat bij onze zuiderburen een andere moraal geldt om te staken en dat er daar een ander overlegmodel is dan bij ons. Kort daarna volgde de uitzending.

Hoe dan ook nam ik mezelf voor om maandag te volgen wat er in België aan de hand was, met de grote staking van december 2014 nog in het geheugen.

De live-blog van VRT Nieuws bood uitkomst. Die begon met een verklaring van minister Jan Jambon (N-VA) voor Financiën en Pensioenen. Aan de vooravond van de staking had hij in een post op sociale media uitgelegd dat België zijn pensioenstelsel moet hervormen, omdat de vergrijzing toeslaat en ‘we vinden dat onze kinderen en kleinkinderen ook een pensioen verdienen’. Terecht vertelde Jambon dat de pensioenkosten onbetaalbaar worden als jullie niets doen. Er zijn straks nu eenmaal veel minder jongeren die voor de grote groep ouderen kunnen betalen.

De VRT-blog was erg informatief, maar zat ook vol verrassingen. Van lange wachttijden en grote rijen op de luchthaven van Charleroi tot aan scheepvaartverkeer tussen de Noordzee en Gent, dat was stilgelegd. Vergeet de ludieke rouwstoet van ACV in Ieper niet. En in het onderwijs en de zorg legden mensen eveneens het werk neer, met lege scholen en rustige ziekenhuizen tot gevolg. Sommige dingen waren niet zo nieuw. Bekend zijn de blokkades van bedrijven met tentjes, bandjes en de bijbehorende brandjes.

Dat laatste kennen we in Nederland niet echt.

Hoe wordt er hier gestaakt? Allereerst is er in Nederland een ander overlegmodel tussen vakbonden, werkgeversorganisaties en de autoriteiten. Hier wordt tot in den treuren overlegd, zeker wanneer het gaat om grote hervormingen zoals die van de pensioenen. Het duurde bijvoorbeeld jaren om onze pensioenwet te hervormen. Een van de beste stelsels ter wereld is twee jaar geleden op de helling gezet, maar laat ik u nu niet vervelen met termen als ‘invaren’ en ‘indexeren’. WIe meer wil weten, kan hier terecht voor een uitzending van Het Kamergesprek over de nieuwe pensioenwet.

Een staking an sich wordt in Nederland alleen ingezet wanneer het overleg volledig is vastgelopen. Staken wordt hier gezien als allerlaatste middel. Ons overlegmodel is namelijk zo sterk dat de bonden niet zo snel de straat op hoeven als in België. Het land platleggen? Dat wordt alom niet gewaardeerd.

Bovendien is de macht van de bonden met de jaren ernstig afgenomen, wat komt door onze overlegcultuur, maar ook door het feit dat nog weinig Nederlanders lid zijn van een vakbond. In die zin moeten de bonden scherper langs de wind zeilen als het om staken gaat.

En áls die keuze dan toch wordt gemaakt, loopt het meestal uit op ‘publieksvriendelijke acties’, waarbij de Nederlander niet voor het hoofd wordt gestoten. Woensdag was er bijvoorbeeld zo’n staking in het regionale openbaar vervoer tegen besparingen. Dat wordt vooraf goed aangekondigd. Van de populaire site 9292.nl: ‘Op woensdag 2 april staat om 14:00 uur het OV in en rond Amsterdam, Den Haag en Rotterdam 110 seconden stil. Als je in deze drie steden om 14:00 uur in een bus, tram of metro van GVB, HTM, RET, Connexxion of EBS zit, dan zal deze voor 110 seconden stilstaan op een veilige plek.’

Het Nederlandse staken heeft in mijn ogen weinig effect, zowel op de boodschap als op onze economie. Het Belgische staken roept daarentegen andere krachten op. Zo was er maandag weerstand onder het publiek, en uit eerder onderzoek bleek ook al dat een heel aantal pensioenmaatregelen van de regering-De Wever door veel Vlamingen wel degelijk gesteund worden.

Vooruit-voorzitter Conner Rousseau had er zijn eigen kijk op. Hij vreest dat de hinder die mensen ondervinden, leidt tot het wegsmelten van het draagvlak voor de bonden.

Daar ben ik het wel mee eens. Het lijkt erop dat er in België meer sprake is van een confrontatiecultuur is tussen bonden en werkgevers, maar toch: door zo vroeg in het proces al een nationale staking te organiseren, verspelen de deelnemende bonden mogelijk hun krediet. Verder is er de economische schade: de kosptijs aan de economie van één dag staken loopt algauw in de miljoenen euro’s.

Inhoudelijk gezien heeft de nationale staking weinig opgeleverd. De pensioenhervorming gaat niet van tafel en wordt voorlopig niet aangepast, aldus minister Jambon na afloop. Uit overleg bleek dat hij vooral heeft geluisterd naar de bonden, maar geen toezeggingen heeft gedaan. Wel komt er nieuw overleg. Goed.

Was dat het waard? Ik vraag het me af. In ieder geval heb ik zeker en vast bewondering voor de passie van deelnemende vakbonden. Die zeggen scherp te willen onderhandelen en opnieuw te willen staken als het moet.

België kan een heet voorjaar tegemoet zien. In Nederland zullen de meesten na maandag bevestigd zijn in hun gelijk dat staken slecht is voor de economie en dat publieksvriendelijke acties handiger zijn voor iedereen.

Een ding verandert ook niet: Nederlanders zullen zich blijven verwonderen over wat er zich bij de Belgen afspeelt. Zelf kijk ik als watcher met genoegen uit naar de volgende Belgische staking.

 ‘Spoorstakingen zijn politieke stakingen uit eigenbelang’