Nog altijd bestaan er torenhoge clichés over zorgberoepen. ‘De sector heeft dringend nood aan een Scully-effect: een rolmodel dat écht de toon zet’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.
Onlangs mocht ik twee uur lang lesgeven aan een klas zesdejaars uit de richting gezondheidszorg. Toen ik begon met de woorden ‘goedemorgen dames’, schoten een paar leerlingen in de lach. Op de achterste rij bleek namelijk ook nog een jongen te zitten. ‘Ik begrijp dat, mevrouw’, riep een van zijn klasgenotes. ‘Jongens verwacht je hier niet. Maar Toon is geen gewone jongen, hoor. Hij is heel gevoelig. Daarom past hij echt in onze richting.’ Toen ik vroeg wie er nog zo over dacht, staken alle leerlingen hun hand op. Ook Toon.
Zelfs nu meer jonge mensen in het secundair en hoger onderwijs voor een zorgopleiding kiezen, schort er duidelijk nog wat aan het beeld dat zij en hun omgeving soms van zulke jobs hebben. Zoals het idee dat een zorgberoep een roeping is, dat je van nature heel zorgzaam moet zijn om eraan te beginnen of dat het werk uitsluitend uit wassen en plassen bestaat. Op de website van een Vlaamse secundaire school worden de zorgrichtingen binnen het studiedomein maatschappij en welzijn zo aangeprezen: ‘Ben jij iemand die er blij van wordt als je voor mensen kunt zorgen? Voel je de noden van anderen goed aan?’ Terwijl er natuurlijk nog veel meer aspecten aan zorgberoepen zitten. Het gevolg is dat een heleboel jonge mensen – zeker niet alleen jongens – ervan uitgaan dat zorgkunde, verpleegkunde of pakweg ergotherapie niets voor hen is.
De zorgsector heeft dan ook dringend nood aan een Scully-effect. Dat fenomeen ontleent zijn naam aan een van de hoofdpersonages uit The X-files, de immens populaire sciencefictionreeks uit de jaren negentig. Daarin onderzoeken FBI-agenten Fox Mulder (David Duchovny) en Dana Scully (Gillian Anderson) onopgeloste en schijnbaar onverklaarbare misdaaddossiers. Terwijl Fox gelooft in het bestaan van buitenaardse wezens en bovennatuurlijke verschijnselen zweert de nuchtere en hyperintelligente Scully steevast bij de wetenschap. In het tiental jaar dat de serie liep, groeide dat personage steeds meer uit tot een rolmodel voor meisjes uit de hele wereld.
De kans dat vrouwen die vroeger trouw naar The X-files keken vandaag een technologisch of wetenschappelijk beroep hebben, is liefst 50 procent hoger dan bij generatiegenoten die niets met die serie hadden. In datzelfde onderzoek geeft 63 procent van de vrouwelijke kijkers ook aan dat de serie ze het belang van STEM-opleidingen deed inzien.
Door Dana Scully uit ‘The X Files’ kozen wereldwijd veel meer meisjes voor een STEM-beroep.
Nu kom je vandaag al zappend best wat mannelijke zorgwerkers tegen in, bijvoorbeeld, Amerikaanse ziekenhuisseries. Zoals oorlogsveteraan en spoedverpleegkundige Casey in New Amsterdam of Jerome in The Good Doctor, een verpleger die een relatie heeft met een van de dokters. Maar een hoofd- of heldenrol is er voor hen doorgaans niet weggelegd. Aan het eind van de dag is het een briljante arts (m/v) die de code kraakt.
Ook op de Vlaamse televisie kwamen al wat mannelijke verpleegkundigen voorbij in fictieseries zoals Familie en Spoed. Al waren het tot nu toe vooral realityreeksen die allerlei vooroordelen doorbraken door atypische mannelijke en vrouwelijke zorgwerkers te laten zien. Maar waar blijft de televisieserie met in de hoofdrol een even zorgzame als heldhaftige en vernuftige verpleegkundige die misdaden oplost? En waarom zijn al die medfluencers met tienduizenden volgers zo goed als altijd artsen? Ook online ligt de weg open voor verpleegkundigen, zorgkundigen, verzorgenden en ergotherapeuten die hun volgers in vlotte video’s bruikbare tips geven.
En Toon? Na de les, toen de andere leerlingen de klas al uit waren, wou hij duidelijk nog iets kwijt. Hij vertelde me dat hij bijna in een heel andere studierichting terecht was gekomen. Toen hij aan het eind van het vierde jaar zei dat hij gezondheidszorg wou volgen, vond vooral zijn klastitularis dat geen goed idee. Dat kwam volgens Toon doordat hij te eerlijk was geweest. ‘Ik had uitgelegd dat ik voor die richting koos omdat ik gefascineerd ben door medische technologie. Van scans en pijnpompen tot implantaten’, vertelde hij me. ‘Mijn klastitularis vond dat een totaal verkeerde reden om voor een zorgberoep te kiezen en hij raadde me de een of andere STEM-richting aan. Maar ik heb voet bij stuk gehouden en volgend jaar ga ik verpleegkunde studeren. Ondertussen laat ik iedereen geloven dat ik die weg kies omdat ik nu eenmaal een gevoelige jongen ben. Dat is veel gemakkelijker.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier