Waarom vrouwen datingapps beu zijn: ‘Ze trainen je in het afwijzen van mensen’

Zijn datingapps een doeltreffende manier om een partner te vinden, of een verspilling van tijd, moeite en soms geld? Onderzoekers en relatie-experts zijn overwegend negatief over de effecten ervan. ‘Het doel van die apps is ons frustreren.’

In de Verenigde Staten is online daten bij heteroseksuelen sinds 2013 de populairste manier om op zoek te gaan naar een relatie, zo blijkt uit grootschalige nationale enquêtes van socioloog Michael Rosenfeld (Stanford University) bij volwassen Amerikanen.

‘Geschikte mensen vinden om te daten is altijd een grote uitdaging geweest’, vertelt Rosenfelt aan Knack. ‘Apps bieden volgens mij een vrij efficiënte oplossing voor dat probleem.’ Rosenfeld staat over het algemeen positief tegenover datingapps, voegt hij eraan toe, ‘omdat uit onderzoek blijkt dat datingapps tot een hoger percentage nieuwe contacten leiden. Ze vervangen in grote mate familie en vrienden, de werkplek en de school, als manieren om nieuwe partners te ontmoeten.’

Zo’n vaart loopt het bij ons misschien nog niet, maar ook hier zitten datingapps en -sites in de lift. Volgens onderzoek van de UGent en Imec telde Vlaanderen begin 2021 ongeveer 10 procent actieve gebruikers – mensen die minstens één keer per maand op een datingapp zitten, de grote meerderheid daarvan op Tinder – tegenover 6 procent het jaar ervoor.

Mensen worden ongelukkiger en onzekerder van apps als Tinder.

Elisabeth Timmermans, psychologe

‘Maar het is moeilijk om een helder beeld te krijgen omdat het gebruik van datingapps sterk fluctueert. Mensen gebruiken iets een maand, stoppen dan, proberen het een jaar later nog eens. De meeste bedrijven achter de apps geven geen cijfers over hun gebruikers. Zo willen ze het mysterie in stand houden’, zegt onderzoekster Elisabeth Timmermans. Het onderwerp van haar doctoraatsverhandeling was online daten, ze schreef het boek Liefde in tijden van Tinder en is nu actief als psycholoog.

Voor wie op zoek is naar losse seksuele contacten lijken de apps sowieso een zegen. Maar zijn ze dat ook voor de groeiende groep die via online daten de ware liefde hoopt te vinden?

De Amerikaanse journalist Jon Birger, voormalig senior writer van het zakenblad Fortune, schreef twee bestsellers over online daten. Zijn laatste boek, Make Your Move, is een onderbouwde oproep aan met name vrouwen om de apps te deleten, en in de echte wereld te daten. Natuurlijk ontstaan er relaties online, zegt Birger, maar het is een lastige en tijdrovende manier om een partner te zoeken.

Er zijn vele redenen waarom Birger geen fan is van datingapps. In Amerika zitten jonge singles gemiddeld 20 uur per week op datingapps, de dates zelf niet meegerekend. ‘Een gigantische tijdverspilling’, vindt hij. Relaties die online ontstaan, houden minder lang stand, zegt Birger op grond van wetenschappelijke onderzoeken (al zien sommige onderzoekers dan weer weinig verschil tussen relaties die online en offline ontstaan) omdat mensen online niet evenveel intiem engagement investeren als offline, en nadien sneller de banden weer verbreken. Daten met volslagen onbekenden kan bovendien onveilig zijn, vooral voor vrouwen.

Voorstanders werpen tegen dat het waarschijnlijk veiliger is om iemand via een app te ontmoeten, dan mee naar huis te gaan met iemand die je net aan de toog hebt ontmoet, omdat de app tenminste informatie geeft over beide partijen. Vrouwen kunnen hufterige mannen bijvoorbeeld ook makkelijk blokkeren in de app, iets wat stukken lastiger is als de persoon naast je staat in een café en je niet met rust wil laten.

Volgens Birger en anderen is er op datingplatformen echter een dieperliggend probleem van vertrouwen en toerekenbaarheid – een probleem dat je veel minder hebt als je met mensen datet die via vrienden, familie, buurt, werk of hobby’s deel uitmaken van je ruimere netwerk, en waarover je zo nodig derde personen kunt uithoren. Want op datingapps wordt best wat afgelogen. Mensen zijn niet eerlijk over hun relatiestatus – Timmermans vond in haar onderzoek dat een op de vijf mensen op Tinder een partner heeft – en over hun bedoelingen. Vooral mannen zeggen vaak een relatie te willen wanneer ze eigenlijk op zoek zijn naar seks. Er zijn catfishen, valse profielen die alleen uit zijn op iemands geld. En verder wordt er gelogen over leeftijd, werk, financiële situatie en opleidingsniveau. Gevolg is dat ervaren daters hun matches vooraf googelen en een eerste date vaak benaderen als een kruisverhoor, wat best onaangenaam kan zijn.

1 op de 5 mensen op Tinder heeft een partner.

Michael Rosenfeld ziet de betrouwbaarheid van anderen als een universeel probleem, ongeacht hoe je elkaar ontmoet. ‘En ook: Google weet meer van je potentiële partners dan hun eigen moeder. Dat is dus een voordeel tegenover de oude manier van daten.’

Fun-daters

En toch lijkt het er in de wereld van het online daten brutaler en onbeschofter toe te gaan dan in het echte leven. ‘Denk aan het zogenaamde ghosting, matches die na enkele gesprekken opeens verdwijnen en niet meer reageren. Die praktijk is enorm toegenomen met de komst van de datingapps’, zegt Timmermans. ‘In mijn onderzoek gaf 95 procent van de gebruikers aan al eens ghosting te hebben ervaren, en voor de meeste mensen voelt dat heel naar.’

Op grond van een groeiende stapel resultaten uit eigen en ander onderzoek wordt Timmermans naar eigen zeggen steeds pessimistischer over de effecten van datingapps. ‘Ik zeg niet: jongens, ga van de apps af. Ze kunnen best werken, maar ik merk wel heel veel frustratie en datingapp-vermoeidheid bij mensen die op zoek zijn naar een relatie. Er is een link tussen welzijn en Tindergebruik. Uit onderzoek blijkt dat mensen ongelukkiger en onzekerder worden van apps als Tinder.’

De belangrijkste reden waarom mensen Tinder installeren en gaan swipen, zo blijkt uit onderzoek, is puur voor het entertainment: als tijdverdrijf, om te kijken of ze goed in de markt liggen, en eventueel om te experimenteren. Maar ze zijn niet noodzakelijk op zoek naar een vaste relatie. Timmermans: ‘En slechts de helft van de respondenten in onze studie slaagde erin via Tinder in het echt met iemand af te spreken.’

Swipe-apps zoals Tinder werken op basis van foto’s en een korte tekst. Andere apps, zoals Parship, matchen op persoonlijkheid. Ze brengen profielen samen die goed bij elkaar passen. Meestal zijn zulke apps betalend en moet je vooraf een vragenlijst afwerken, wat al snel 20 minuten duurt. In betalende apps is de vijver van kandidaten minder groot, maar mensen zitten er wel met hetzelfde doel en hebben er financieel wat voor over. De zogenaamde fun-daters vallen daardoor af.

Maar, waarschuwt Timmermans, ‘er is geen bewijs dat persoonlijkheidstests in plaats van uiterlijk beter werken om mensen te matchen. Kijk naar het tv-programma Blind Getrouwd, waar mensen door experts op persoonlijkheid aan elkaar worden gekoppeld. Dat is zelden een succes.’

Te grote neus

Dankzij de apps kunnen mensen op veel grotere schaal daten, zeker in grote landen of taalgebieden. Mooi, zou je denken, veel meer kansen om iemand te vinden. Maar die enorme pool met mogelijke kandidaten zorgt er volgens veel onderzoekers juist voor dat het moeilijker wordt om een keuze te maken. En dat mensen achteraf ook minder tevreden zijn over hun keuze en gevoelens van spijt ervaren. ‘Als jij een nieuwe jeans zoekt in een winkel die drie modellen heeft, pas je ze alledrie en neem je de mooiste. In een winkel met honderd modellen ga je ze niet alle honderd passen, maar hooguit een stuk of tien, en dan kies je er eentje. Maar dan blijft het toch knagen: zat er bij die negentig andere broeken geen betere? Zo werken datingapps ook’, zegt Timmermans.

De belangrijkste reden waarom mensen swipen op Tinder is tijdverdrijf.

Dat probleem wordt in de psychologie het choice overload effect genoemd. Apps maken mensen bovendien superkieskeurig. Veel onderzoekers stellen vast dat online daten met dezelfde instelling als online shoppen gebeurt.

‘De vraag is niet of datingapps werken. Dat zou er nog aan mankeren. Iedereen kent wel mensen die er een relatie aan hebben overgehouden’, zegt relatie-expert Rika Ponnet, die het relatiebureau Duet runt. ‘De echte vraag is of die apps een verbetering zijn voor ons liefdesleven? Dan luidt het antwoord: nee.’

De manier waarop mensen vandaag contacten leggen in de echte wereld staat – jammer genoeg – sterk onder invloed van datingapps, merkt Ponnet. ‘Er is veel meer consumentisme en vervlakking op relatievlak. De ethiek waarmee mensen met elkaar omgaan, gaat achteruit. Omdat bij online daten de sociale controle wegvalt, veroorloven mensen zich gedrag dat ze face to face nooit zouden aandurven. Denk aan elkaars uiterlijk afkraken wanneer ze een nieuwe foto te zien krijgen, genre “jij bent echt te dik voor mij”. Of gewoon niet komen opdagen voor een date. Er valt online een groot stuk empathie weg, het idee dat tegenover jou een mens met gevoelens zit. Ik spreek steeds vaker perfect sociaal vaardige mensen die op die apps uit de boot vallen en zwaar gekwetst worden.’

Ponnet ziet in haar praktijk ook hoe mensen veeleisender zijn geworden. ‘Ze komen met een hele waslijst van wensen voor een partner, met in het achterhoofd die vaak veronderstelde en niet reële zee van mogelijke partners op datingapps. Maar op apps als Tinder krijg je natuurlijk wel 50 tot 60 profielen per dag te zien. En dus ga je de hele tijd mensen afkeuren op totaal onbelangrijke kenmerken: te veel of te weinig haar, een te grote of te kleine neus, iemands lengte, iemands beroep. Een boekhouder is per definitie saai. Iemand houdt van Tomorrowland terwijl jij van Werchter houdt? Weg ermee. Iemand staat met een hond op de foto? Gruwel. Zo gaan mensen dus tekeer. Eigenlijk trainen die apps je de hele tijd in het afwijzen van anderen. Maar door heel veeleisend te zijn in dingen die er voor een gelukkige relatie helemaal niet toe doen, schieten mensen zichzelf de hele tijd in de voet.’

En als het toch tot een eerste date komt, is het vaak van hetzelfde laken een pak. Mensen diskwalificeren elkaar op kleine gedragingen en terloopse uitspraken, omdat ze verder natuurlijk weinig over de ander weten en dus niets anders hebben om op voort te gaan.

De ethiek gaat erop achteruit. Iemand te dik noemen of niet komen opdagen voor een date is typisch voor online daten.

Rika Ponnet, relatie-experte

Gewoon iemand aanspreken, in de sportclub of op een feestje, hebben sommigen onder ons verleerd, maar is volgens veel experts waarschijnlijk beter voor ons mentale welbevinden.

‘Ik vind niet principieel dat iedereen van de apps af moet’, zegt Ponnet, ‘elke manier om mensen te ontmoeten is oké. Maar ik geef wel het advies: ga naar buiten, zoek echte connecties, laat kennissen en vrienden weten dat je op zoek bent, en laat vooral je vooroordelen en je eisenpakket varen. Ontvankelijkheid is hét sleutelwoord. Vergeet ook niet dat een foto eigenlijk heel weinig zegt. Meer dan 80 procent van aantrekkingskracht draait om lichaamstaal.’

Arrogant

Het choice overload-probleem is voor kritische academici een van de centrale argumenten in hun betoog dat internetdating niet alleen leidt tot minder kwaliteitsvolle matches, maar ook bestaande relaties kapotmaakt. Amerikaanse echtscheidingsadvocaten geven aan dat echtscheidingen steeds vaker worden ingezet omdat een van de partners online iemand anders heeft ontmoet.

Ook de Amerikaanse doctor klinische psychologie Shawn Blue, auteur van The Psychology of Modern Dating, gelooft dat datingapps en het gemak waarmee die nieuwe partners beloven ervoor kunnen zorgen dat mensen minder moeite doen in hun relaties.

‘Datingapps hebben een mindset gecreëerd dat er altijd iemand “voorhanden” is, en gewoon zit te wachten in een app’, vertelt Blue aan Knack. ‘Dat kan ertoe leiden dat individuen minder sterk investeren in een relatie, en minder hun best doen om de relatie te doen werken, omdat er toch altijd een andere potentiële romantische kandidaat beschikbaar is op de app. Dat gevoel wordt nog versterkt doordat je zo’n app onmiddellijk en wanneer je maar wilt op je telefoon kunt gebruiken.’

Daarbij mag niet worden vergeten dat de beloofde overdaad en eindeloze stroom potentiële nieuwe partners voor een grote groep appgebruikers in de praktijk flink tegenvalt.

‘We mikken online vaak net iets hoger dan we in het echte leven zouden doen’, legt Elisabeth Timmermans uit. ‘Aantrekkelijke profielen, die het sowieso al heel goed doen, worden daardoor in de apps nog meer bekeken, terwijl andere groepen, die het in het echte leven ook al moeilijk hebben, het nog moeilijker krijgen.’

Rika Ponnet noemt nauwelijks of geen echte matches hebben op datingapps een van de grootste taboes vandaag. ‘De indruk bestaat dat er zo veel keuze is als je wilt, maar dat is vaak helemaal niet het geval. En dat veroorzaakt bij mensen enorme onzekerheid, dat ze zélfs op Tinder niemand vinden. Het haalt hun gevoel van eigenwaarde ontzettend naar beneden. Terwijl er doorgaans helemaal niets mis is met die mensen. Maar feit is dat de populairste profielen ook het vaakst worden getoond, waardoor die nog populairder worden en vaak nog arroganter in de omgang.’

Platteland

Tegenover de choice overload staat de advantage of choice-theorie. Online daten, met zijn veel grotere pool van partners, zou volgens sommige onderzoekers juist leiden tot betere matches en dus tot stabielere romantische verbintenissen. De apps die zich richten tot mensen die een vaste relatie zoeken, gebruiken vaak vragenlijsten. In het echte leven zou het weken of maanden in beslag nemen om al die kennis over je potentiële partner te vergaren. Hier is alles al op de eerste date aanwezig. ‘Het internet’, vertelt socioloog Michael Rosenfeld, ‘versnelt danig het proces van informatie verzamelen, waardoor koppels die online zijn gevormd vaak sneller beslissen om samen te wonen of te trouwen.’

Zeker voor groepen met een kleinere markt van potentiële partners, zoals heteroseksuele singles van middelbare leeftijd, mensen uit de lgbtq+-gemeenschap, minderheden met heel specifieke seksuele voorkeuren of mensen die in een klein dorp wonen, zijn de schaalvoordelen van online daten toch erg handig.

Google weet meer over je potentiële partners dan hun eigen moeder.

Michael Rosenfeld, socioloog Stanford University

Voor gastprofessor Communicatiewetenschappen Lara Hallam (Universiteit Antwerpen), die werkt aan een boek over online dating, is dat een van de redenen waarom ze positief staat tegenover online daten. ‘Natuurlijk kun je ook iemand leren kennen via je vrienden, je werk of je sportclub. Maar als je daar niemand vindt, is een app ideaal om je pool te vergroten.’

Hallam vond zelf haar echtgenoot toen ze voor haar onderzoek op Tinder ging. ‘Mijn man komt uit de Kempen, terwijl ik fysiek nooit naar de Kempen zou zijn gegaan om iemand te ontmoeten. Maar ook uit Tinder kan een langetermijnrelatie voortkomen, daarvan ben ik het bewijs.‘

Wel raadt ze iedereen aan om zo snel mogelijk in de echte wereld af te spreken. ‘Je match blijft een virtuele vreemde tot je elkaar offline ontmoet.’

Veel apps schieten tekort, erkent ook Hallam, omdat ze je niet kunnen helpen inschatten wat voor iemand je match nu juist is en hoe hij of zij zich in relaties gedraagt. ‘Sommige proberen dat vertrouwensprobleem op te vangen met de mogelijkheid om na dates reviews achter te laten. Al kun je je daar natuurlijk ook wel vragen bij stellen.’

Positief is volgens Hallam dat er steeds meer datingapps en -sites komen. Je hebt de bekende zoals Tinder, Bumble, Grindr (voor homoseksuele mannen), Meetic, Happn, Parship of Elite dating, of recenter, Facebook dating, een app die matches zoekt op basis van alle info die de sociaalnetwerksite over je heeft verzameld. Maar je hebt bijvoorbeeld ook Feeld, voor singles en koppels van alle seksuele geaardheden, die in een lange lofzang in het magazine The New Yorker ‘a hookup app for the emotionally mature’ werd genoemd. Hallam: ‘Er zijn apps voor elke smaak, elke niche, elke leeftijd en elk opleidingsniveau. Er zijn apps op grond van geloof, zoals Muzz, een datingapp voor moslims. Er zijn apps die juist offline daten promoten. En in het Verenigd Koninkrijk is er zelfs de datingapp Muddy Matches, voor mensen op het platteland. Je kunt dus van alles uitproberen en het platform zoeken dat bij je past.‘

‘Wat deze technologie doet, is niets nieuws’, zegt Lara Hallam. ‘Vroeger had je wanhopige moeders die op zoek gingen naar een geschikte partner voor hun dochters. Er waren altijd derde partijen die mensen aan elkaar koppelden. En niet zo lang geleden zochten mensen een partner via een annonce in de krant. Deze technologie steekt die speurtocht gewoon in een nieuw jasje, dankzij het internet en de smartphone.’

Witte mensen

Maar is de datingapptechnologie neutraal? Heb je alles zelf in de hand door de manier waarop je omgaat met de app? Of beïnvloeden die apps toch – gewoon omdát ze bestaan – ons liefdesgedrag en onze sociale omgeving, in positieve of negatieve zin? Veel academische onderzoekers zijn eerder pessimistisch gestemd en benadrukken de potentieel kwalijke effecten van online daten, maar the jury is still out.

95 procent van de gebruikers heeft al te maken gehad met ghosting.

Techniekfilosoof Lode Lauwaert (KU Leuven) staat eerder positief tegenover online daten, al ziet hij ook risico’s. ‘Nieuw aan online daten is dat niet andere mensen maar algoritmes suggesties voor potentiële partners doen. Maar uiteindelijk doet iedereen daarmee wat hij of zij wil. Over de vraag of online daten beter is dan offline daten, is in de academische wereld het laatste woord nog lang niet gezegd. Je zou kunnen denken dat online daten tijdverlies is, omdat aan de meeste matches geen aandacht wordt besteed en het heel vaak niet eens tot een ontmoeting komt. Maar daar staat tegenover dat algoritmes goed kunnen voorspellen wie jou interesseert. Ze weten het vaak stukken beter dan jijzelf, op basis van vroeger onlinegedrag. Maar natuurlijk, wat in dat onlinematchingproces buiten beschouwing blijft, zijn iemands sociaal- emotionele vaardigheden, empathie, lichaamstaal, gevoel voor humor en ga zo maar door. En echte verbinding ontstaat maar door samen dingen te doen.’

Als filosoof ziet hij op ethisch gebied toch een aantal winstpunten. ‘De apps maken het veel makkelijker voor mensen die qua seksuele oriëntatie tot minderheidsgroepen behoren om elkaar te vinden, en bieden – in theorie althans en aan wie dat wil – de kans om in contact te komen met iemand van een andere sociale klasse of etnische achtergrond.’

Bij ethische problemen denkt hij op de eerste plaats aan de raciale vooringenomenheid waaraan datingapps zich kunnen bezondigen. Al vraagt Lauwaert zich af of je dat in deze context problematisch of discriminerend mag noemen. ‘Over het algemeen zullen nogal wat witte mensen vaker witte mensen te zien krijgen. Die selectie maakt het algoritme op basis van hun eerdere voorkeuren en onlinegedrag. Is dat een probleem? Het is ethisch laakbaar dat apps die kandidaten rekruteren voor een baan mensen wegselecteren op basis van hun huidskleur, politieke strekking of seksuele geaardheid. Maar bij seksuele selectie ligt dat toch anders. Iedereen zou begrijpen dat ik op een datingapp geen profielen te zien wil krijgen van politieke extremisten. Waarom zou er dan wel een ethisch probleem zijn als ik bijvoorbeeld alleen witte mensen of alleen dunne en lange mensen aantrekkelijk vind?’

De vele meldingen van datingapps geven telkens een dopamineshot. Vooral bij mannen werkt dat verslavend.

Lode Lauwaert, techniekfilosoof KU Leuven

Wel wijst Lauwaert op het gevaar van datingappverslaving. ‘De talrijke meldingen van datingapps geven telkens een dopamineshot. Vooral bij mannen zou dat soms heel verslavend werken.’

Betalend

Wie graag gebruikmaakt van datingapps, moet dat vooral blijven doen, maar mag niet vergeten dat het vanuit zakelijk oogpunt expliciet niet de bedoeling is dat je er snel de liefde van je leven vindt. De algoritmes zullen er juist voor proberen te zorgen dat je zo veel mogelijk tijd doorbrengt op de app. Vandaar dat zogenaamde gratis apps je niet zomaar toegang geven tot alles en iedereen, en je richting betalende formules sturen.

‘De apps willen dat je nét tevreden genoeg bent om erop te blijven en er geld aan uit te geven, maar ook weer niet zo tevreden dat je de app niet meer nodig hebt’, zegt onderzoekster Elisabeth Timmermans. ‘Hun doel is niet om ons gelukkig te maken en ons te helpen de liefde van ons leven te vinden. Hun doel is ons frustreren. Zodat je uiteindelijk toch geld gaat uitgeven aan een betalende account. De apps houden je de hele tijd een visje voor. Dat je net niet kunt pakken.’

Ook de Amerikaanse schrijver Jon Birger wijst erop dat datingapps niet zijn ontworpen met ons geluk in gedachten. Als gewezen financieel-economisch journalist pluist hij jaarverslagen van datingapps uit. Bij Bumble, een zogenaamde feministische datingsite, vond hij in de kleine lettertjes onder mogelijke risico’s voor de bedrijfswinst ‘het gevaar dat te veel mensen dankzij de app te snel een duurzame relatie krijgen’.