© NASA/Heritage Images via Getty
De Belgische astronaut Raphaël Liégeois mag in 2026 voor een half jaar de ruimte in. Zijn verblijf in het internationale ruimtestation ISS kan een eerste stap zijn naar een maanreis. ‘Vanaf 2028 zullen er Europeanen naar de maan reizen en op een dag zal dat onze Belg zijn.’
De Namenaar Raphaël Liégois (36) doctoreerde in de neurowetenschappen en is luchtballonpiloot. In april 2024 haalde hij zijn diploma beroepsastronaut. Een maand later, op 23 mei, raakte bekend dat hij zich mag opmaken voor zijn eerste ruimtereis in 2026. Hij zal zes maanden verblijven in het internationale ruimtestation ISS dat in een baan rond de aarde cirkelt.
Liégois is de derde Belg die buiten onze dampkring zal vertoeven. De Vlamingen Dirk Frimout (1992) en Frank De Winne (2002 en 2009) gingen hem vooraf.
Op een persconferentie liet Liégeois weten dat een ‘kinderdroom in vervulling gaat’: ‘Ik kijk vooral uit naar de ruimtevlucht zelf en ik hoop misschien ook een ruimtewandeling te mogen maken. Dat is nog niet beslist. Ruimtewandelingen zijn gevaarlijk en worden enkel gedaan als het echt nodig is. Maar we oefenen daar wel gedurende vier maanden heel intensief op, hier in het zwembad in Houston.’
Liégois verblijft nu in Houston, Texas in het Johnson Space Center van het Amerikaanse ruimtevaartagentschap NASA. Daar bereidt hij zich de komende twee jaar intens voor op zijn missie samen met de Franse Sophie Adenot, die vlak voor hem naar het ISS gaat.
Maar hoe komt het dat een klein land als België al voor de derde keer iemand naar de ruimte mag sturen? En mogen we dromen van een Belg op de maan?
Hopelijk mag ik een ruimtewandeling maken, daar oefenen we intensief op. Maar ze zijn gevaarlijk en worden enkel gedaan als het echt nodig is.
Geld en achterkamertjes
Veel draait om geld, weet astrobioloog Pieter Mestdagh, verbonden aan het European Space Education Resource Office (Esero): ‘De Belgische federale overheid draagt jaarlijks ongeveer 300 miljoen per jaar bij aan het budget van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Daarmee zijn we als klein land de vijfde op de ranglijst van de 22 ESA-leden.’
De keuze om fors te investeren in ruimtevaart is volgens Mestdagh een verstandige besteding, want er is sprake van een returngarantie: ‘ESA is verplicht om minstens die 300 miljoen te besteden aan contracten in België. Zo worden de Proba-satellieten (die o.a. foto’s maken van de aarde en de zon, nvdr) grotendeels gemaakt door bedrijven in Kruibeke, Oudenaarde en Antwerpen. Bovendien worden die satellieten permanent gemonitord in het ESA-centrum in de Ardennen. De lonen van het personeel daar worden zo ook betaald. Zo vloeit dat geld dus terug naar de Belgische economie.’
De balans: wetenschap en defensie, een dure PS-speeltuin
Duchtig investeren in ruimtevaart is nog geen garantie voor een plekje in het ISS, maar het helpt wel. Naast België zijn de grootste donateurs aan ESA Duitsland, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk. In de laatste twintig jaar organiseerde ESA 24 ruimtereizen. Alle astronauten die daaraan deelnamen kwamen uit die vijf landen die het meest investeren, op een Deen, een Zweed en een Nederlander na.
Het ISS wordt beheerd door NASA, ESA en de ruimtevaartorganisaties van Canada, Japan en Rusland. Zij bepalen samen en unaniem welke astronauten het ruimtestation bevolken. ‘Over die vergaderingen kom je als buitenstaander niets te weten’, zegt Mestdagh, ‘dat is politiek achter gesloten deuren.’
De Belgische astronaut Frank De Winne is betrokken bij die onderhandelingen. Hij is voor ESA directeur van alle Europese astronauten en zit dus in een sleutelpositie. Mestdagh: ‘Zijn aanwezigheid aan die tafel is niet de reden dat Liégois nu naar het ISS mag. In zijn rol als directeur is De Winne neutraal. Natuurlijk heeft hij wel onrechtstreeks invloed op de voorkeur voor Liégois via de langetermijnvisie om een Europeaan op de maan te krijgen.’
Zware testen
Maar geld en achterkamertjespolitiek zullen niet maken dat ongeschikte kandidaten de ruimte ingaan. Daarvoor is de voorafgaande selectieprocedure veel te streng. Liégeois werd samen met vier anderen gekozen uit ruim 22.500 kandidaten om aan de opleiding tot astronaut te beginnen. Over hoe zwaar die selectie is, kan astrofysica Katrien Kolenberg (KU Leuven, VUB en UAntwerpen) meespreken. Zij raakte tot bij de laatste 1361.
‘Gedurende bijna twaalf uur kregen we in Hamburg zogenaamde psychometrische testen qua ruimtelijk inzicht, geheugen, wiskunde, fysica, talen, persoonlijkheidskenmerken – met korte pauzes tussenin. En aan het einde van de lange dag de vliegsimulator… Voor al die testen moet je goed scoren: als je op één test minder scoort, lig je eruit. Ik hou er een fantastische ervaring aan over. Die andere gedreven kandidaten ontmoeten was inspirerend.’
Na de kennistesten wordt nog gekeken of je in groep kan functioneren en ook fysiek in topform bent. Kolenberg: ‘ESA observeert of je in groep een heikele situatie kan oplossen. Teamspirit is mooi meegenomen in de onherbergzame ruimte.’ Een andere Belgische vrouw, Liesbeth Arnouts, raakte tot bij de laatste 25, maar alleen onze landgenoot Liégeois mocht uiteindelijk beginnen aan de opleiding. Die hem misschien ooit tot op de maan brengt…
De selectie is loodzwaar. Twaalf uur lang testen qua ruimtelijk inzicht, geheugen, wiskunde, fysica, talen, persoonlijkheidskenmerken… En aan het einde van de lange dag: de vliegsimulator.
Deep Space Gateway
Tussen juli 1969 en december 1972 liepen twaalf Amerikanen op de maan, sindsdien zette geen mens er meer voet aan grond. NASA en ESA investeren al twintig jaar in terug-naar-de-maanmissies. In het kader van het Artemis-programma willen NASA en ESA een permanente basis op de maan bouwen. Op langere termijn zal de bewoning van de maan ook onze toekomstige missies naar Mars vergemakkelijken.
‘Vanaf ongeveer 2028 verwachten we dat er Europese astronauten naar de maan zullen reizen met Artemis-4’, zegt Mestdagh, ‘Vanaf dan is er in principe op elke Artemis-vlucht minstens één plaats voor een Europeaan. Daar werken we naartoe, maar dan moet je mensen met ervaring hebben.’ Dat Liégois zo snel na zijn afstuderen naar het ISS mag, is om die noodzakelijke ervaring op te doen.
‘Het feit dat Liégois in 2026 naar het ISS mag vergroot zijn kansen om later naar de maan te mogen. De ervaring in het ISS is een belangrijke troef om gekozen te worden voor een maanlanding. Op een dag zal het aan onze Belg zijn.’
In een baan rond de maan zal een nieuw ruimtestation worden gebouwd, de Deep Space Gateway. Dat zal grotendeels van Europese makelij zijn. Bovendien is Orion, het reistoestel tussen de aarde en dat nieuwe ruimtestation, ook half-Amerikaans en half-Europees. Mestdagh: ‘Hoewel Europa in euro’s uitgedrukt minder bijdraagt dan de Amerikanen, hebben we toch een garantie dat er Europeanen – en mogelijk dus ook Liégeois – naar de maan gaan.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier