‘Vrouwenrechten onder druk: na jaren van vooruitgang lijkt het alsof we op onze stappen terugkeren’

‘Uiteraard worden er stappen in de goede richting gezet, maar uit onze ervaring bij Plan International België weten we dat er ook een aantal alarmen zouden moeten afgaan’, schrijft Isabelle Verhaegen naar aanleiding van de e bijeenkomst van de Commission on the Status of Women in New York.

Dertig jaar geleden nam de wereld een significante stap voorwaarts op vlak van meisjesrechten. Met de verklaring van Beijing gingen niet minder dan 189 landen het engagement aan om werk te maken van gendergelijkheid en de empowerment van vrouwen en meisjes.

In 2015, als onderdeel van de Sustainable Development Goals (SDG’s), kwam gendergelijkheid opnieuw nadrukkelijk aan bod, als vijfde van de 17 duurzaamheidsdoelstellingen. De wereld ging onder meer seksueel geweld uitbannen, kindhuwelijken tegengaan en een einde stellen aan genitale verminking.

Vandaag zitten in New York beleidsmakers samen voor CSW69, de bijeenkomst van de Commission on the Status of Women. Los van het feit dat dat een erg denigrerende naam is voor zo’n belangrijke commissie – werkelijk, de ‘status van vrouwen’?! – is de vraag die daar op tafel ligt erg belangrijk: hoe zit het dertig jaar na de verklaring van Beijing en tien jaar na het formuleren van de SDG’s nu eigenlijk met die beoogde gendergelijkheid?

Wel, eerder dit jaar werd al een tipje van de sluier opgelicht in de Gender Equality Index 2024. In dit rapport van het Europees Instituut voor Gendergelijkheid lezen we onder meer dat 17% van de respondenten gelooft dat vrouwen vaak beweringen over seksueel misbruik of verkrachting overdrijven, dat voor 27% van de mannen (en 15% van de vrouwen) seksuele intimidatie op het werk normaal is, en dat 21 procent vindt dat vrouwen die online hun mening geven het maar moeten aanvaarden dat daar seksistische, vernederende en/of kwetsende commentaren op komen.

Dat stemt overeen met onze ervaringen: ja, er is vooruitgang geboekt, maar tegelijk moeten een aantal alarmen afgaan – vijf, om precies te zijn.

1. Wereldwijd gaan er 122 miljoen meisjes niet naar school. Ze botsen tegen sociale normen, moeten huiselijke taken vervullen of vroegtijdig huwen. Meisjes die wel naar school gaan, krijgen te maken met hindernissen in de vorm van stereotypen en praktische bezwaren, zoals inadequate sanitaire voorzieningen.

2. Voor meisjes en vrouwen behoren intimidatie en geweld nog te vaak tot de normale gang van zaken. 60 miljoen meisjes wereldwijd worden aangerand op school. Meer dan een derde van jongeren (15-19) beschouwen het gerechtvaardigd dat een echtgenoot zijn vrouw slaat onder bepaalde omstandigheden.

3. (Seksuele) gezondheid. Wat is de belangrijkste doodsoorzaak bij adolescente meisjes? Complicaties bij zwangerschap en bevalling, zo blijkt. Meisjes hebben onvoldoende toegang tot informatie rond seksualiteit, anticonceptie en gezondheid om weloverwogen beslissingen te nemen. Bovendien zijn er wereldwijd steeds meer mensen die het hen gewoonweg niet gunnen om over hun eigen lichaam te beslissen.

4. Tijdens humanitaire of andere crisissen krijgen meisjes te maken met specifieke uitdagingen. De klimaatcrisis, bijvoorbeeld, maakt dat meisjes in de Sahel moeilijker naar school kunnen blijven gaan, een groter risico op (seksueel) geweld lopen en vaker verplicht worden als kind te trouwen. Toch hebben beleidsmakers en hulpverleners vaak onvoldoende oog voor hun specifieke noden.

5. De stem van kinderen en jongeren, en dan vooral van meisjes, wordt onvoldoende gehoord. Onderzoek door Plan International toont dat 61% van de meisjes en jonge vrouwen die betrokken zijn bij activisme negatieve gevolgen ondervinden van hun engagement.

De deelnemers aan CSW69 zullen waarschijnlijk met veel meer nuance de balans opmaken dan hier in dit stuk mogelijk is. Maar in die nuance mogen we niet uit het oog verliezen dat gendergelijkheid – wat toch niets meer is dan gelijke rechten voor elk individu – in de hoek zit waar klappen vallen. Welke regeringen zouden vandaag vol overtuiging de verklaring van Beijing nog ondertekenen? Wie zou vol voluntarisme de SDG’s onderschrijven?

Spijtig genoeg lijkt het alsof we, na jaren vooruitgang, op onze stappen aan het terugkeren zijn. Het is goed dat onze federale regering expliciet ‘gelijke rechten en kansen van vrouwen en meisjes’ opnam in het hoofdstuk ‘Ontwikkelingssamenwerking’ van het regeerakkoord, maar we verwachten meer.

Luister naar meisjes en jonge vrouwen, erken hun specifiek noden en bezorgdheden, doorprik de verderfelijke manosphere en verwerp toxische macho-ideeën. Een wereld waarin elk meisje vrij is om zichzelf te zijn en uit te groeien tot een onafhankelijke vrouw, is een betere wereld voor iedereen.