Vlaamse tienerjongens in de ban van Andrew Tate: ‘Blijf jij maar thuis, ik zorg voor het geld’

Nogal wat tienerjongens blijken gevoelig voor de reactionaire en vrouwonvriendelijke ideeën van influencers zoals Andrew Tate. Normale tienerrebellie of zit er meer achter?

‘Vrouwen liegen over verkrachtingen. Vrouwen hebben het veel makkelijker dan mannen.’ Het was even slikken voor zijn ouders toen Victor*, op dat moment nog geen twaalf, die uitspraken deed. ‘Ik besefte meteen dat hij die stellingen niet zelf bedacht had’, vertelt Veroniek*, Victors moeder en een overtuigde feministe. ‘We zaten in volle coronacrisis en hij spendeerde veel tijd online. Mijn man en ik wisten dat we vooral met onze zoon moesten blijven praten, al had hij toen geen oren naar onze argumenten.’

Victor was in de ban geraakt van enkele vrouwonvriendelijke figuren. Met voorsprong de meest invloedrijke in het genre is de Brits-Amerikaanse Andrew Tate (36), een voormalige kickbokser en eigenaar van een webcambedrijf. Hij verwierf in 2016 bekendheid bij het grote publiek met zijn deelname aan de Britse versie van de realityshow Big Brother. Hij werd uit het programma gezet toen een video naar buiten kwam waarin hij een vrouw sloeg.

Sindsdien vond Tate een publiek op sociale media, met uitspraken zoals ‘Een vrouw is eigendom van de man met wie ze een relatie heeft’ of ‘Een vrouw hoort aan de haard’. Hij verzamelde op TikTok, Instagram, Facebook en YouTube miljoenen trouwe volgers, vooral jonge mannen, tot hij vorige zomer van die platformen werd verbannen. Twitter had zijn account vijf jaar geleden al verwijderd. In de nasleep van de zaak-Weinstein had Tate getweet dat slachtoffers van verkrachting ook zelf verantwoordelijkheid droegen. Nadat Elon Musk Twitter had overgenomen, kreeg Tate zijn Twitteraccount terug. Op platformen als 4Chan en Reddit is hij nooit weg geweest. Daarnaast wist hij als ‘online coach’ al tienduizenden abonnees te strikken die voor 50 euro per maand van Tate leren ‘hoe ze rijk kunnen worden’ en hoe ze – jawel – ‘goede relaties met vrouwen kunnen opbouwen’.

Dat vrouwen verkrachtingen uitlokken, heeft Tate nooit gezegd. Hij zegt alleen dat je een Lamborghini ook niet onbewaakt achterlaat.

Mauro, scholier

Hoe belanden Vlaamse jongens zoals Victor bij figuren zoals Tate? Velen worden aangetrokken door zijn discours over makkelijk geld verdienen, anderen vinden de weg vanuit hun interesse voor sport en lichaamscultuur, nog anderen laten zich lokken door grappige memes. ‘Het gebeurt allemaal heel subtiel’, zegt Veroniek. ‘Ze trekken de aandacht van jonge kerels met humor of onschuldige dingen. Daarna komen radicalere zaken. Het algoritme doet de rest: voor je het weet, krijg je alleen nog soortgelijke content te zien. Dat mechanisme zagen we heel duidelijk bij Victor.’

‘Praten werd moeilijk, de sfeer werd bits’, vertelt Veroniek. ‘Als vrouwen per se gelijkwaardig willen zijn aan mannen, waarom lopen ze dan niet achter de vuilniskar? Victor was er heilig van overtuigd dat er te veel aandacht is voor de problemen van vrouwen, terwijl die van mannen niet au sérieux genomen worden. Niet dat hij dat zelf al had ondervonden – hij was twaalf – maar hij kwam wel met cijfers aandraven die dat moesten bewijzen.’

Bashen

Het ging van kwaad naar erger. Victor begon steeds meer influencers te volgen die de negatieve gevoelens tegenover vrouwen oppoken en kwam ook in contact met vrouwenhaat in zogenaamde ‘incel communities’. Incels – ‘involuntary celibates’ – zijn mannen die ongewild vrijgezel zijn en daar geven ze vrouwen de schuld voor. Op een bepaald moment liet Victor zich meeslepen in een nooit bewezen verhaal over een jongen die zelfmoord had gepleegd nadat een meisje hem had afgewezen. ‘Toen werd opgeroepen om het meisje via sociale media te bashen, heeft hij verwensingen geuit aan haar adres’, vertelt Veroniek. ‘Achteraf schrok hij zelf van wat hij had geschreven.’

‘Mijn man en ik beseften dat het averechts werkte om constant tegen Victor in te gaan. En dus kozen we op voor een andere tactiek: die van de naïeve vragen. “75 procent van de vrouwen liegt over verkrachtingen. Echt? Vanwaar komt dat cijfer?” Die aanpak loonde: de dialoog kwam opnieuw op gang en door onze voortdurende vragen begon hij zichzelf en zijn idolen op denkfouten te betrappen. Maar vooral het einde van de lockdown en de terugkeer van het offline leven hebben geleid tot zijn “deradicalisering”.’ Victor zelf wilde niet met Knack praten. ‘Hij schaamt zich over die periode en wordt er liever niet aan herinnerd’, zegt Veroniek.

Beleggen in crypto

Mauro* (17) wil wel zijn verhaal doen, zij het anoniem. ‘Tot een goed jaar geleden droomde ik nog van huisje-boompje-beestje, maar sinds ik via een vriend Andrew Tate leerde kennen, wil ik een leven dat boven average uitstijgt’, vertelt de jonge Kempenaar. ‘Ik heb met mijn eigen ogen gezien hoe die vriend in vijf minuten zijn vakantie van 1500 euro heeft terugverdiend, dankzij de cryptokennis uit een online cursus van Tate.’

Beleggen in cryptomunten is vooral speculatie en heeft al meer berooide slachtoffers dan winnaars opgeleverd. Maar dat weerhield Mauro er niet van om zich bij een Antwerps bedrijf in te schrijven voor een peperduur opleidingsprogramma over aandelen, wisselkoersen en cryptomunten. ‘Ik zit in mijn laatste jaar handel en na de bedrijfsstage die ik voor school deed wist ik het heel zeker: veertig jaar lang in een benauwd bureau zitten met amper vier weken vakantie per jaar – dat is niets voor mij. Ik wil kunnen reizen, werken waar en wanneer ik wil en véél geld verdienen. Met “gewoon” werken lukt dat niet. Mijn ouders hebben allebei lang gestudeerd maar verder dan de middenklasse zijn ze daar niet mee geraakt.’

Mauro kon zijn ouders overtuigen om een stuk van de opleiding te betalen, voor de rest werkt hij zelf, in een supermarkt. Daarnaast gaat hij naar school, elke dag naar de gym en voetbalt en bokst hij ook. ‘Het is hard werken, maar ik vind het belangrijk om er sterk, fit en mannelijk uit te zien’, zegt hij. Ook daar speelt de invloed van Tate, geeft Mauro toe. ‘Vroeger was ik aan de luie kant, maar Tate moedigt mij aan om fysiek én op andere vlakken de beste versie van mezelf te worden.’

Waarom slaat Tates boodschap zo sterk aan bij jonge mannen? Mauro denkt dat het zijn manier van praten is: ‘Tate zegt waar het op staat, soms wel heel kort door de bocht, maar die oprechtheid spreekt aan in een samenleving die overgevoelig is geworden. Er zijn zo veel lange tenen waar je op kunt trappen, alleen al binnen de lgbtqi+-gemeenschap.’ Mauro is zelf ook minder tolerant geworden. ‘Vooral met transseksualiteit heb ik het moeilijk, en met mensen die nu eens panseksueel en dan weer genderfluïde zijn. Het is volgens mij toch een beetje een modeverschijnsel om met je gender of je seksuele voorkeur in de knoop te liggen. Alsof het niet meer oké is om gewoon een “mannelijke” man te zijn.’

Ja, zijn visie op de vrouw is vrij conservatief, maar is het vrouwbeeld in de rapmuziek niet een stuk schadelijker?

Jules de Preter, student

Dat Tate voor zijn uitspraken gebannen wordt van sociale media, vindt Mauro een schande. ‘Zeker als je weet dat halfnaakte vrouwen op jongerenplatformen wel kunnen, en dat diezelfde platformen behoorlijk mild zijn voor de accounts van de taliban of van criminelen. Ook de media willen Tate in een slecht daglicht stellen. Ze halen zijn uitspraken over vrouwen uit hun context, terwijl vrouwen die naar buiten komen met positieve getuigenissen over hem amper aandacht krijgen.’

Als Tate zich zo extreem voordoet, is dat alleen maar om views te halen, zegt Mauro. ‘Dat vrouwen zelf verkrachtingen zouden uitlokken, heeft hij trouwens nooit letterlijk gezegd. Hij heeft alleen geopperd dat je een Lamborghini met de sleutel erop en 2 miljoen euro cash erin ook niet onbewaakt achterlaat. Een respectvolle vergelijking was dat misschien niet, maar toch pleit Tate voor een hoffelijke omgang met vrouwen. Zelf probeer ik mij ook als een gentleman te gedragen. Als een meisje met mij op stap gaat, dan hoeft ze niet te stressen. Ik heb vooraf uitgezocht welke bus of trein we moeten nemen en ik draag met plezier alle bagage. Natuurlijk kunnen veel meisjes dat zelf, maar toch appreciëren ze het dat ik voor hen zorg.’

Het klinkt toch enigszins vreemd wanneer een tienerjongen anno 2023 op die manier naar de genderrollen kijkt. Mauro’s beide ouders werken, verdelen netjes de huishoudelijke taken en beslissen samen over geldzaken. ‘Voor hen werkt dat en ik heb het thuis altijd goed gehad, maar ik heb een ander ideaal voor ogen. Ik hoop een vrouw te vinden met wie ik mijn hele leven kan delen, en ik wil minstens vijf kinderen. Als mijn financiële dromen uitkomen tenminste. Dan wil ik tegen mijn vrouw kunnen zeggen: “Blijf jij maar thuis, ik zorg voor het geld.” Niet dat ik haar vrijheid zou beknotten of haar onder druk zou zetten om fulltime voor de kinderen te zorgen. Maar ik vind het mijn taak als man om haar de kans te geven om te kiezen of ze wil werken of niet. Een vrouw die massa’s geld verdient en mij het omgekeerde voorstelt? Geen sprake van. (lacht)’

Speciaal soort ironie

Eind december werd Tate opgepakt in zijn woonplaats in Boekarest. Hij zit er nog altijd in de cel, op verdenking van mensenhandel en verkrachting. Zijn voorarrest werd vorige week voor de derde keer verlengd. Desondanks blijft hij razend populair, vooral bij tienerjongens. Tate wordt verkeerd begrepen, zeggen ze. Ook Mauro’s kijk op de man is niet veranderd. ‘Die beschuldigingen zijn nog niet bewezen, en ik geloof ze niet. Tate heeft voorspeld dat hij uit de weg zou worden geruimd door de geheime elite die achter de schermen onze overheden regeert. Misschien is dat een complottheorie, maar is het niet zo dat de overheid haar burgers liever zwak houdt?’

Jules de Preter (20), student sociaal- economische wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen, noemt zichzelf een kritische volger van figuren zoals Andrew Tate. ‘Ik ben door mijn leeftijd minder beïnvloedbaar dan de doorsnee vijftienjarige, maar ik zie ook beter de nuance achter de controverse die Tate oproept.’ Net als Mauro benadrukt Jules dat Tate niet alles wat hij zegt letterlijk zou menen. ‘Hij hanteert soms een speciaal soort ironie die volwassenen minder goed begrijpen. En overdrijving werkt nu eenmaal goed op sociale media – hoe controversiëler een uitspraak, hoe sneller ze viraal gaat. Sommige van zijn video‘s zijn trouwens grappig bedoeld, al ziet niet iedereen dat in. Of hij ook écht grappig is, daarover kun je discussiëren. Maar te veel mensen baseren hun oordeel over Tate op wat ze over hem horen of lezen. Dat geldt ook voor heel wat ouders die zich zorgen maken omdat hun kinderen Tate volgen.’

We moeten beter uitleggen dat mannen er niet op achteruitgaan wanneer vrouwen erop vooruitgaan.

Liesbet Stevens, Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen

Jules begrijpt heel goed waarom Tate zo populair is. ‘Mannelijkheid heeft een negatieve connotatie gekregen. Jonge mannen zoeken een rolmodel en velen vinden dat in Tate. Hij is succesvol in zaken en charismatisch en hij kan complexe zaken eenvoudig en helder uitleggen. Dat is niet iedereen gegeven, zeker niet op sociale media, waar de populairste figuren niet altijd de slimsten zijn.’

‘Wat mij wél stoort is hoe Tate uitpakt met zijn bezittingen – zijn 33 blitse sportwagens bijvoorbeeld – en met de mooie vrouwen die hem omringen’, zegt Jules. ‘Jonge mannen dromen daar vanzelf al te veel over, dat hoeft hij niet nog te versterken. Maar ik ken ook nogal wat mensen op wie Tate een positieve invloed heeft. Ik heb vrienden die dankzij hem beter zijn gaan studeren, met fitness zijn begonnen of een business hebben opgestart. Ook in zijn pleidooi voor discipline kan ik me vinden. Verder zegt Tate dat je moet zorgen voor mensen die het minder goed hebben. Precies wat mijn ouders mij ook hebben geleerd.’

‘En wat is er mis met de misschien wat ouderwetse gedachte dat je als man voor je vrouw zorgt? Zolang dat ook omgekeerd geldt, en zolang je niet denkt dat die vrouw niet voor zichzelf kan zorgen uiteraard. Tates visie op de rol van de vrouw in de samenleving is vrij conservatief, dat geef ik toe, maar is het vrouwbeeld dat in de rapmuziek wordt gepromoot niet een stuk schadelijker?’

Jules heeft niet het gevoel dat mannen onderdrukt worden of dat vrouwen het makkelijker hebben. ‘Maar ik begrijp wel dat sommige heteromannen zich over het hoofd gezien voelen, omdat er zo veel aandacht gaat naar alle andere groepen. En in de vergelijking tussen de situatie van de vrouw en die van de man, gaat men altijd uit van de veronderstelling dat alle mannen succesvol zijn en een stuk meer verdienen dan vrouwen. Alsof alle mannen ceo’s zijn.’

Dat hij mensen zoals Tate volgt, is voor Jules geen daad van rebellie tegenover zijn progressieve ouders. ‘Als het al een tegenreactie is, dan eerder ten opzichte van de woke samenleving die figuren zoals Tate cancelt. Dat mijn moeder, mijn zussen en mijn vriendinnen niet voor Tate applaudisseren begrijp ik, maar ik ken een meisje dat haar vingers in haar oren steekt zodra zijn naam valt. Ze wil zelfs niet in discussie gaan over zijn ideeën. Zo drijft woke mensen in de armen van conservatieve figuren.’

Battle of the sexes

Veroniek is blij dat haar zoon relatief snel weer uit de greep van Tate en co. is geraakt, maar maakt zich wel zorgen over het fenomeen. ‘Het was voor ons als goed geïnformeerde ouders al zo lastig, hoe moet het zijn voor mensen die niet begrijpen waar dat gedachtegoed vandaan komt? En wat met gezinnen waar minder wordt gepraat?’

Ook scholen worstelen met figuren als Tate. We horen verhalen van groepsgesprekken die ontaarden in een soort battle of the sexes waar leerkrachten amper vat op hebben, of, misschien nog erger, van leerkrachten die bepaalde thema’s uit de weg gaan om de klasvrede te bewaren.

Dat tienerjongens in deze complexe en onzekere tijden een houvast zoeken, vindt Veroniek begrijpelijk. ‘Strakke genderdefinities en duidelijke rolmodellen zijn weggevallen en jonge mannen weten niet meer hoe ze hun mannelijkheid moeten invullen. Figuren zoals Andrew Tate spelen sluw in op de onzekerheid van jongens, met mannelijke dominantie en oerconservatieve rolpatronen die een vals gevoel van orde en structuur geven maar uiteindelijk vrouwen noch mannen vooruithelpen.’

Moeten we ons grote zorgen maken over tienerjongens die dwepen met reactionaire influencers? Misschien is het gewoon een vorm van rebellie, zoals pubers zich altijd hebben afgezet tegen de vorige generatie? ‘Ik wil niet in een morele paniek schieten. Een grote groep ziet vroeg of laat zelf in dat die ideeën niet aanvaardbaar zijn,’ zegt Liesbet Stevens van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. ‘Maar bij een kleine groep riskeert dat gedachtegoed zich ook te vertalen in gedrag: discriminatie van vrouwen of seksueel geweld. Zelfs als dat maar gebeurt bij een fractie van de jongens die met soortgelijke figuren dwepen, dan hebben we al een enorm probleem.’ ‘Het gedachtegoed van maatschappelijke bewegingen die genderongelijkheid propageren vindt wereldwijd ingang bij jonge mannen. Hoe groot die bewegingen precies zijn, is niet duidelijk,’ zegt Stevens, ‘maar we stellen wel vast dat organisaties die in de VSgefinancierd worden de antiabortuslobby in ons land steunen. Dat is verontrustend. Niet alleen riskeren we geen stappen vooruit meer te zetten in de vrouwenemancipatie, we dreigen zelfs te verliezen wat al verworven was.’

We moeten aan jonge mensen blijven uitleggen waarom gendergelijkheid belangrijk is, vindt Stevens. ‘Misschien zijn we daarmee gestopt omdat we dachten dat iedereen het ondertussen vanzelfsprekend vindt. Maar we zijn er nog niet: in de praktijk is de gendergelijkheid in onze samenleving nog geen feit. We moeten beter uitleggen dat mannen er niet op achteruitgaan wanneer vrouwen erop vooruitgaan. Integendeel: een meer gelijke samenleving biedt net meer kansen aan iederéén.’