In Gent wordt, zoals in het gros van de Vlaamse steden en gemeenten, ‘s nachts de straatverlichting gedoofd. De stad bespaart daarmee op energiekosten, maar ook op veiligheid, is het gevoel dat bij nogal wat Gentenaars leeft. In Aalst is ondertussen beslist om het licht weer aan te laten.
Van zondag- tot en met woensdagnacht gaat in Gent de straatverlichting uit, tussen middernacht en vijf uur ‘s ochtends, op het hele grondgebied van de stad en de deelgemeenten. Gent staat niet alleen met die besparingsmaatregel. Zo’n 260 van de 300 Vlaamse steden en gemeenten schakelen de openbare verlichting geheel of gedeeltelijk uit op weeknachten.
Dat niet alle burgers gelukkig zijn met die nachtelijke black-out, is een understatement. Hier en daar lezen we op sociale media dat iemand beter slaapt sinds het echt donker is buiten, maar de meeste reacties zijn negatief. ‘Ga ik eerst mijn voet verstuiken omdat ik de baan niet kan zien of gaat er eerst een creep opduiken die ik niet zien aankomen heb?’, ‘Als ik thuis kom heb ik het zaklampje van mijn telefoon nodig om het sleutelgat te vinden’, ‘En dat in een stad vol kasseien, tramsporen en hoge borduren, onverantwoord!’.
Betuttelend
Besparen op openbare verlichting is besparen op veiligheid, vindt ook Bert De Paepe, zaakvoerder van restaurant Faim Fatale in de Gentse Zuidstationstraat en Chopinchopin, een café op het Beverhoutplein. De Paepe merkt dat vrouwelijke klanten hun gedrag afstemmen op de duisternis. ‘“Ik zou graag nog eentje drinken, maar ik ga toch maar naar huis voor straks de lichten weer uit gaan”, zei een vriendin onlangs op ons terras. Is dat niet wreed? We hebben het over een zelfstandige, felgebekte vrouw van 40. We willen toch een stad waar vrouwen en meisjes met een gerust hart alleen op stap kunnen gaan? Wel, daarbij is goede verlichting cruciaal, zo blijkt uit onderzoek, en uit de vele verhalen die wij horen. Dat geldt niet alleen voor vrouwen trouwens. Minutenlang staan knoeien in het pikdonker om je fietsslot open te krijgen, om daarna in het schijnsel van je eigen fietslampen de weg naar huis te zoeken, ook als man vind ik dat allesbehalve aangenaam’, zegt De Paepe.
‘Ik vind het hele plan trouwens ook behoorlijk betuttelend. Want op donderdag-, vrijdag- en zaterdagnacht, en tijdens de Gentse Feesten, worden de Gentse straten wél verlicht. Alsof ‘goede burgers’ alleen in het weekend uitgaan. Het is toch niet aan de stad om daarover te beslissen? Onze politici lijken ook niet te beseffen hoeveel mensen er in nachtshiften werken, in de zorg of in de haven, bijvoorbeeld. Ook zij zijn het slachtoffer van die georganiseerde duisternis.’
De reacties van klanten inspireerden De Paepe en zijn vennoot tot een Facebookpost, die gretig gedeeld werd.
Het blijft niet bij woorden. Chopinchopin laat voortaan zelf de lichten aan tijdens de donkere nachten, en roept andere horecazaken op om dat voorbeeld te volgen. De Paepe: ‘We hebben een affiche gemaakt, met daarop de boodschap: “Ook ’s nachts willen wij de stad in. Stad Gent, laat de lichten aan!’ De Paepe hoopt dat de poster binnenkort aan een massa verlichte Gentse ruiten prijkt, en dat het stadsbestuur op zijn beslissing terugkomt. ‘Maar tot nu toe kwam er vanuit die hoek geen reactie.’
Op de affiche staat ook een QR-code die tot voor kort leidde naar de online enquête van Matilde De Cooman en Fauve Peirelinck, twee jonge vrouwen uit de Brugse Poort die zich zelf minder veilig voelen met de straatverlichting uit en merkten dat ze niet de enigen waren. ‘Vrouwen zeggen ons dat ze naar huis wandelen met in de ene hand hun sleutel en in de andere hun aansteker of hun telefoon, met de vinger klaar om de zaklampfunctie in te schakelen. Dat mogen we toch niet normaal gaan vinden?’
De vrouwen deelden hun bezorgdheid met de bevoegde stadsdiensten, die antwoordden dat uit onderzoek blijkt dat het doven van de straatverlichting geen impact heeft op de criminaliteit. ’Dat kan best’, zegt De Cooman, ‘maar dat neemt niet weg dat veel mensen zich in het donker onveilig voelen. Is dat niet belangrijk genoeg om er rekening mee te houden?’
‘Het is trouwens ook een kwestie van verkeersveiligheid’, gaat ze verder. ‘Op sommige plekken in de stad zie je in het donker amper het verschil tussen het voetpad en de straat. Een kok van een bekend restaurant is over een loszittende kasseisteen gevallen en in een deelgemeente van Gent zou iemand bij wegenwerken in een put zijn gesukkeld zijn die niet zichtbaar was. Van autobestuurders horen we dan weer dat ze doodsbang zijn om een fietser of stepper zonder licht aan te rijden.’
De online bevraging die het tweetal de wereld instuurde, werd 4200 keer ingevuld op een tiental dagen tijd. ‘We beseffen dat dit een beperkt onderzoek is en geen wetenschappelijke studie’, zegt De Cooman. ‘We hebben de enquête nu afgesloten om de resultaten te verwerken, maar we hebben toch al de indruk dat de meerderheid van de respondenten zegt zich onveiliger te voelen, bij sommigen gaat dat zo ver dat ze hun route aanpassen wanneer de straatlichten uit zijn. Eens we de resultaten verwerkt hebben, gaan we een dossier maken, ook voor het stadsbestuur.’
Aalst
In Aalst is de beslissing om ‘s nachts de openbare verlichting te doven ondertussen weer teruggedraaid. ‘De objectieve veiligheid leverde geen argumenten op om de straatverlichting weer aan te laten’, vertelt burgemeester Christoph D’Haese (N-VA). ‘Er zijn niet meer inbraken of andere criminele feiten vastgesteld. Wat de verkeersveiligheid betreft, was het beeld minder eenduidig. In het begin bleek de nieuwe situatie de inwoners aan te manen tot grotere voorzichtigheid, maar dat effect zagen we geleidelijk wegebben.
‘Daarnaast is er de subjectieve veiligheid, het veiligheidsgevoel, dat door het doven van de lichten onder druk stond. Dat het thema gevoelig lag bij de burgers, heeft zeker meegespeeld in onze beslissing. Als ouders wakker liggen omdat hun kinderen na een avondje uit nog door het donker moeten fietsen, dan kun je dat als stadsbestuur niet negeren. Bovendien liggen de hoogste pieken in de energieprijzen ondertussen achter ons.’
De beslissing om terug te keren naar het oude regime is pas genomen, tijdens het College van 12 juni. Volgens D’Haese is het een kwestie van dagen voor de Aalstenaren weer licht in de duisternis zullen zien. ‘Het vraagt alleen nog een technische aanpassing van de netbeheerder’.
Aalst heeft met de ingreep ongeveer 400.000 euro bespaard. ‘Daar ben ik uiteraard blij om’, zegt D’Haese, ‘maar op termijn zal de oplossing moeten komen van verledding en intelligente lichtinfrastructuur. Concreet moet alle Aalsterse straatverlichting tegen 2028 led zijn, terwijl dat nu 44 procent is. Ledverlichting verbruikt sowieso veel minder, en bovendien biedt ze de mogelijkheid om straten of fietspaden enkel te verlichten wanneer er iemand voorbijkomt. Op die manier hopen we ecologie en veiligheid te verzoenen.’
Koele minnaars
De Gentse schepen van Mobiliteit, Publieke Ruimte en Stedenbouw Filip Watteeuw (Groen) heeft begrip voor het onveilige gevoel dat veel mensen ervaren. ‘Tot nu toe hebben we geen concrete aanwijzingen dat er opeens problemen zouden opduiken. Ook studies geven aan dat er geen rechtstreeks verband bestaat tussen verminderde straatverlichting en meer verkeersongevallen of criminaliteit.’ Daarom blijft het Gentse stadsbestuur bij zijn beslissing.
Ook Watteeuw ziet heil in het vervangen van de bestaande straatverlichting door ledlampen, al zal het nog even duren voor die transitie in Gent een feit is – omdat Gent zwaar investeerde in de voorloper van ledverlichting, bedraagt het ledpercentage er amper 20 procent.
In deelgemeente Sint-Denijs-Westrem ging de politie onlangs nog van deur tot deur om bewoners te bevragen over een pleintje waar sinds het doven van de lichten meer gedeald zou worden. Daarvan is de schepen niet op de hoogte. ‘In de Brugse Poort zou het aantal inbraken dan weer gedaald zijn. Ik ben blij dat de politie alles goed bijhoudt, maar voor conclusies is het nog te vroeg.’
Een grondige evaluatie is pas gepland voor eind 2024. ‘Eerst moeten alle seizoenen doorlopen zijn.’ Die evaluatie vervroegen wil de schepen niet, ook al dringt de oppositie daarop aan, en vraagt ook coalitiepartner Vooruit dat. ‘Wij zijn koele minnaars van het doven van de straatverlichting,’ zegt Vooruit-fractieleider in de gemeenteraad Sven Taeldeman. ‘Zeker nu de energieprijzen gezakt zijn, moeten we ons afvragen of het sop de kool nog waard is. Er komt ongeveer iedere dag een melding of klacht binnen over de donkere nachten. Dat zijn signalen die we capteren, net als de online enquête die heel erg heeft geleefd op sociale media. Uit het antwoord van schepen Watteeuw op mijn schriftelijke vraag over de evaluatie van de maatregel, maak ik op dat het ook zijn bedoeling is om tussentijdse klachten ernstig te nemen. Als het nodig is, moeten we meteen durven bijsturen. Veiligheid is, anders dan sommigen denken, geen rechts thema, maar een kerntaak van iedere overheid.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier