‘Verplicht élke jongere om een maand burgerdienst te doen in de zorg’

Stel dat iedereen na de middelbare school een tijdje naar een woonzorgcentrum wordt gestuurd. ‘Dat is nog niet zo’n gek idee’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar wekelijkse column De Zoetzure Dinsdag.

Het is een idee van Leon Dewulf (79), die al een hele tijd in een woonzorgcentrum woont. Hij voelt zich daar ondertussen helemaal thuis, maar hij heeft het er wel moeilijk mee dat hij niet meer écht tot de samenleving lijkt te behoren. Toch niet zoals wij. Met zijn scootmobiel trekt hij elke dag naar buiten, maar de buitenwereld komt zelden binnen. ‘Jonge mensen denken dat wij hier goed zitten: we zijn veilig en er wordt voor ons gezorgd’, zegt hij. ‘Ze vragen zich niet af hoe ons dagelijks leven er echt uitziet en met welke problemen wij worden geconfronteerd.’

Leon is ervan overtuigd dat daar we daar een mouw aan kunnen passen. ‘In plaats van de legerdienst uit mijn tijd zouden jongeren allemaal een jaar naar een woonzorgcentrum moeten worden gestuurd’, vindt hij. ‘Dan zouden ze tenminste weten wat het is om oud te worden en in een rusthuis te wonen.’

Hij heeft ontegensprekelijk een punt. Wie helemaal gezond is en nergens hulp bij nodig heeft, kan zich niet voorstellen hoe het voelt om zorgbehoevend te zijn en de hele tijd een beroep te moeten doen op anderen. Laat staan dat we weten wat het betekent om in een woonzorgcentrum of een andere zorginstelling te wonen. Net doordat dat leven ons zo vreemd is, zijn we er vaak bang voor en mijden we plekken waar we ermee worden geconfronteerd.

Het gevolg is dat velen van ons amper in contact komen met mensen die zorg nodig hebben – tenzij het om een dicht familielid of een heel goede vriend gaat. En dat is natuurlijk heel bepalend voor het beeld dat we van hen hebben.

Wie weet brengt het zelfs iemand op het idee om voor een zorgberoep te kiezen.

Over het belang van die beeldvorming had ik het een paar maanden geleden tijdens een gastles voor verpleegkundigen in opleiding. Bij wijze van ijsbreker vertelde ik over Leon en zijn idee om alle jongeren een soort burgerdienst in de zorg te laten doen. Toen ik de studenten vroeg wie dat een goed idee vond, staken de meesten hun hand op. Tot mijn grote verbazing. Nu stond ik ook voor een groep jonge mensen die er allemaal voor hebben gekozen om later in de zorg te werken. Niet meteen een representatief staal van de Vlaamse jeugd. Dus stelde ik de vraag nog eens. Aan leerlingen uit de richting Latijn-wiskunde en Latijn-talen van een secundaire school dit keer. Ook daar bleek meer dan de helft achter Leons idee te staan. Sommigen verwezen naar hun oma die steeds meer zorg nodig heeft, anderen zeiden vooral nieuwsgierig te zijn naar het leven binnen de muren van zo’n zorginstelling en dan waren er ook nog een paar die rotsvast van plan lijken om de wereld te veranderen en daar best in de zorgsector mee willen beginnen.

Leons voorstel is dus zo gek nog niet. Stel dat jongeren in de zomer na de middelbare school verplicht een week of misschien zelfs een maand – een heel jaar is wel heel erg lang – een inleefstage zouden doen in de zorg. Dat kan in een woonzorgcentrum zijn, maar bijvoorbeeld ook in een ziekenhuis, een psychiatrisch centrum of een instelling voor personen met een handicap. Dan hebben ze iets minder tijd voor reizen, festivals en een betaalde vakantiejob, maar het levert hun ook een pak (levens)ervaring op. Voorwaarde is natuurlijk wel dat ze er écht in contact komen met de bewoners of patiënten en niet louter worden ingezet om vuile werkjes op te knappen.

Wie weet brengt het her en der zelfs zo’n achttienjarige op het idee om voor een zorgberoep te kiezen. Dat is minder utopisch dan u misschien denkt. Wie tijd doorbrengt in de zorgsector en voorbij het personeelstekort en andere miserie kijkt, merkt vanzelf wat voor een enorm verschil je er kunt maken. Zoals één van de enige jongens in de groep verpleegkundestudenten aan wie ik lesgaf. Aan het eind van mijn uiteenzetting vroeg ik wie van hen graag met ouderen zou werken. Hij was een van de enige vier studenten die hun hand opstaken. ‘Dat is net waarom ik voor verpleegkunde heb gekozen’, zei hij. ‘Toen ik nog in het middelbaar zat, heb ik eens vakantiewerk gedaan bij de klusjesdienst van een woonzorgcentrum. Wanneer ik bij een van de bewoners langs moest gaan om een lamp te vervangen of een deurklink vast te zetten, deed ik vaak een babbel met hen. Die gesprekken vergeet ik nooit meer en die mensen al helemaal niet.’