De implosie van een kleine duikboot onderweg naar het wrak van de Titanic deed op sociale media allerlei stokoude complottheorieën heropleven.
Het was een mediageniek verhaal met een tragische afloop: een kransje miljonairs daalt in een duikboot af naar het wrak van de Titanic op de bodem van de Atlantische Oceaan, maar verdwijnt plots van de radar.
Die gebeurtenis leidde al tot een aantal complottheorieën op sociale media. Waar zijn de wrakstukken van de duikboot? Waarom besteedde de pers zo veel aandacht aan het voorval? Ligt die duikboot niet gewoon ergens rustig aangemeerd, en was het allemaal een plannetje om de aandacht af te leiden van negatief nieuws over Joe Biden? Allemaal reacties van een klein argwanend clubje dat ervan overtuigd is dat niets is wat het lijkt. We zijn het ondertussen bijna gewoon.
Maar opvallender was dat miljoenen mensen ook geconfronteerd werden met andere, oudere complottheorieën: over de Titanic zelf. Die zonk 111 jaar geleden na een aanvaring met een ijsberg – maar niet iedereen gelooft dat.
Bankiers
Een nieuwe generatie, die jonger is dan de James Cameron-film Titanic van een kwarteeuw geleden, werd op TikTok voor het eerst geconfronteerd met de geschiedenis van de scheepsramp. Tussen de talrijke filmpjes zaten ook opgewarmde complottheorieën die voordien vooral te lezen waren op de websites en blogs van zogenaamde ‘Titanic truthers’.
Hun ‘alternatieve geschiedenissen’ zijn al talloze keren weerlegd, maar gingen toch weer circuleren. Er was het verhaal dat de Titanic eigenlijk helemaal niet gezonken is, maar omgewisseld werd met zusterschip Olympic, als een vorm van complexe verzekeringsfraude. Of het verhaal dat de ijsberg die de Titanic deed zinken eigenlijk niet bestond, maar dat het schip getorpedeerd werd door de Duitsers. En waarom was bankier J.P. Morgan, de eigenaar van de scheepsmaatschappij die zelf een ticket had voor de fatale tocht, uiteindelijk niet meegereisd? Hij ‘wist’ van de afloop en had het schip doen zinken om financiële rivalen uit de weg te ruimen.
Doofpot
Allemaal onzin, natuurlijk, maar wel een typisch fenomeen bij grote wereldgebeurtenissen zoals de maanlanding, prominente moorden of de aanslagen van 9/11. Die komen al snel in het vizier van complotdenkers die menen dat er ‘meer achter zit’. De theorieën die ze vervolgens verzinnen, zijn smeuïge en interessante verhalen, meestal spannender dan de werkelijkheid zelf.
Vormt dat een probleem? Acute schade richtten ze niet aan. Als je gelooft dat de Titanic nooit gezonken is of dat de maanlanding in scène is gezet, heeft dat weinig gevolgen voor je dagelijkse leven. Sociale media zijn ook minder geneigd om zo’n inhoud, die niet meteen schadelijk is, offline te halen. Meer nog, wie op TikTok of andere platformen lange tijd gefascineerd zit te staren naar zo’n complotvideo – zelfs al denk je dat het onzin is – krijgt algoritmisch later meer vergelijkbare content aangeboden. En die constante confrontatie met ‘spannende’ historische complottheorieën kan zo leiden tot een actuele staat van wantrouwen. Want als de Titanic niet echt gezonken is, en dat werd in de doofpot gestopt, wat houden ‘ze’ dan nog allemaal verborgen?
