‘Strijd tegen seksueel geweld moet dringend hoger op de agenda’

Melodie Geurts van de Vrijdaggroep staat stil bij de cijfers over seksueel geweld in ons land. Ze ziet twee elementen die dringend moeten worden aangepakt als we het probleem ernstig willen nemen.

De cijfers zijn verontrustend: naar schatting 48% van de Belgen is al het slachtoffer geweest van een vorm van seksuele agressie. Een groot aantal slachtoffers van seksueel geweld doet echter geen aangifte, zodat maar liefst minder dan 10% van de gevallen wordt gemeld. In 2020 meldt Amnesty International dat in België een verbluffende 53% van de verkrachtingszaken wordt geseponeerd. Danièle Zucker, een expert op het gebied van crimineel gedragsonderzoek, met een specifieke focus op verkrachters, rapporteert dat slechts 1% van de daders werkelijk wordt veroordeeld.

Verder verklaart ze dat in België slachtoffers wel worden aangemoedigd om aangifte te doen, maar dat de veroordelingen achterblijven. Dit is verontrustend, aangezien het aanmoedigen van slachtoffers om aangifte te doen zonder adequate juridische vervolging een negatief signaal uitstuurt naar de samenleving. Het is dus essentieel om de mentaliteit op dat vlak te veranderen.

Zucker wijst terecht op deze tegenstrijdigheid: het bewustzijn over seksuele agressie begint pas recent toe te nemen, en tegelijk stuiten campagnes om aangifte te doen op problemen bij justitie die ook in andere domeinen opspelen, namelijk dat er niet altijd voldoende tijd en middelen beschikbaar zijn. Al deze zaken samen, laten zien dat onmiddellijke en ingrijpende hervormingen in het rechtssysteem noodzakelijk zijn.

Twee kritieke hindernissen moeten dringend worden aangepakt. In de eerste plaats vormt de frequente seponering van aangiftes van seksueel geweld. Daarnaast kijgen zij krijgen nog te vaak te maken met emotieloze en ongepaste ondervragingen, en daar bovenop verlengen langdurige procedures (tot wel 5 jaar!) het trauma van slachtoffers. Die combinatie leidt tot een zogenoemde dubbele bestraffing van slachtoffers. Dit kan ontmoedigend werken voor wie aangifte moet doen.

Dit kan enkel aangepakt worden met doelgerichte hervormingen. In de eerste plaats moeten de buitengewoon lange procedures verkort worden, en moet de samenwerking tussen de verschillende justitiële autoriteiten versterkt worden. Dat is iets wat vandaag nog te vaak ontbreekt, en de kwaliteit en snelheid van procedures belemmert.

Ten tweede is het cruciaal om verplichte opleidingen voor justitiële autoriteiten te intensiveren. Dat geldt dan zowel voor politieagenten, openbare aanklagers, magistraten, onderzoeksrechters en correctionele rechters. Helaas worden deze verplichte opleidingen vandaag nog vaak verwaarloosd, ook die voor psychologische experts, die de beoordelingen van daders of slachtoffers op een ongepaste manier kunnen beïnvloeden en zo een extra emotionele last voor de slachtoffers creëren.

De behandeling van seksueel geweld en de ondersteuning van slachtoffers vereisen een specifieke aanpak. Het omgaan met de emotionele reacties die gepaard gaan met dergelijke aanvallen, zoals schaamte, angst en verstarring, kan door die opleidingen aanzienlijk verbeterd worden.

Door te leren van best practices en trainingen uit andere landen, kan België meer gaan inzetten op gespecialiseerde gerechtelijke procedures, onafhankelijke meldingsmechanismen instellen en effectieve voorlichtingscampagnes.

Het leidt geen twijfel dat we in België dringend werk moeten maken van een hervorming van ons rechtsstelsel als het gaat over seksueel geweld. Die verandering moet vooral oog hebben voor ondersteuning voor de slachtoffers, een duidelijk signaal sturen dat seksueel geweld niet langer getolereerd zal worden in de Belgische samenleving, en dat onze slachtoffers niet langer in de kou zullen blijven staan.

Melodie Geurts is oprichter van Educonsent, een non-profitorganisatie die bij jongeren werk wil maken van een cultuur van consent. Ze is lid van de Vrijdaggroep.