Vlaamse land- en tuinbouwers kunnen sinds deze week geen onbehandeld, gezuiverd afvalwater meer gebruiken om hun percelen te irrigeren. Te veel risico’s voor de volksgezondheid, vindt Europa.
Door een Europese verordening wordt het vanaf 2023 niet meer mogelijk om onbehandeld, gezuiverd afvalwater of ‘effluent’ in te zetten land- en tuinbouw. In overleg met de Vlaamse overheid besloot de waterzuiveringsmaatschappij Aquafin om al vanaf deze week geen effluent meer ter beschikking te stellen voor de irrigatie van landbouw, openbaar groen en sportterreinen. ‘In de eerste plaats vind ik het een spijtige zaak voor de boeren die met droogte geconfronteerd worden’, zegt Marjolein Weemaes, directeur innovatie van Aquafin. ‘Maar we moeten onze verantwoordelijkheid nemen en ervoor zorgen dat we niet bijdragen tot de verdere verspreiding van schadelijke stoffen in het milieu.’
Minimumeisen
De Europese verordening stelt minimumeisen voor de waterkwaliteit. Die gaan in eerste instantie over ziektekiemen. Daarnaast wordt opgelegd dat er een risico-analyse moet uitgevoerd worden met betrekking tot micropolluenten. ‘Dat is een verzamelnaam voor de stoffen die voorkomen in afvalwater in lage tot zeer lage concentraties. Denk aan zware metalen, pesticiden, restanten van medicijnen of andere drugs’, legt professor bio-ingenieurswetenschappen Stijn Van Hulle (UGent) uit. ‘Die concentraties zijn meestal te laag om een direct effect te hebben, maar chronische blootstelling kan negatieve effecten hebben. Vispopulaties blijken te vervrouwelijken, bijvoorbeeld.’
Onbehandeld gezuiverd afvalwater kan verschillende micropolluenten bevatten die mogelijk schadelijk zijn. ‘Daarom moeten we voorzichtig omspringen met die stoffen en ze het best verwijderen’, zegt Van Hulle. ‘Het is mogelijk om ze via een extra zuivering, zoals membraanfiltratie of actievekoolbehandeling, te verwijderen.’
Extra zuiveringsstap
Aquafin gebruikt de klassieke combinatie van mechanische en biologische waterzuivering. ‘Eerst worden de grove dingen eruit gehaald, zoals takken en blaadjes’, legt Weemaes uit. ‘Daarna gaat dat water naar een biologisch actief slibsysteem, dat de belangrijkste componenten in afvalwater afbreekt en ook fosfor en stikstof verwijdert. Standaard organische vervuiling kan biologisch verwijderd worden, maar een aantal micropolluenten niet. Daarvoor zijn verregaande zuiveringstechnieken nodig waarmee je de laatste componenten eruit haalt.’
‘Dat vraagt een serieuze investering’, zegt Weemaes. ‘Dat zou noch betaalbaar, noch efficiënt zijn. Daarom hebben we besloten om de leveringen nu al stop te zetten om de risico’s te beperken. We hebben wel een aantal proefprojecten lopen om te kijken wat een extra zuiveringsstap zou betekenen voor Vlaanderen zowel qua kosten als qua impact.’
Buikgriep
Klassieke waterzuiveringsinstallaties zijn meestal niet uitgerust om micropolluenten uit het water te zuiveren, en dat brengt ook risico’s voor de volksgezondheid met zich mee. ‘De Europese verordening gaat specifiek over de gezondheidsrisico’s voor het gebruik van huishoudelijk afvalwater als irrigatiewater, omdat er pathogenen en ziektekiemen kunnen zitten in huishoudelijk afvalwater’, zegt Weemaes. ‘Door er continu groenten en fruit mee te irrigeren, kun je niet uitsluiten dat virussen en ziektes worden verspreid, zoals buikgriep.’
Door er continu groenten en fruit mee te irrigeren, kun je niet uitsluiten dat virussen en ziektes worden verspreid
Van Hulle vindt de beslissing van Aquafin begrijpelijk aangezien er ook PFAS kan zitten in onbehandelde gezuiverde afvalwater. ‘Die stoffen worden vaak gebruikt in pannen met een anti-aanbaklaag of kledij met een waterafstotende laag’, legt professor Van Hulle uit. ‘Wanneer je ze wast, kan een deel van de stoffen in het afvalwater terechtkomen. Zoals we gezien hebben bij de case van 3M kan PFAS gezondheidsrisico’s inhouden.’
Maar waarom werd het dan niet eerder opgespoord? ‘Onbehandeld, gezuiverd afvalwater is normaal gezien van behoorlijke kwaliteit, maar er wordt heel wat onderzoek gedaan naar PFAS en de drempelwaarden en meetmethodes ervan evolueren steeds. De metingen zijn niet evident en vaak duur en tijdrovend. De lage concentratie is soms moeilijk meetbaar – dat is trouwens een algemeen probleem met micropolluenten.’
Wetgevend kader
De discussie is al enkele jaren aan de gang. In 2020 werd de Europese verordening al uitgevaardigd voor het hergebruik van water, die Europese landen vanaf juni 2023 moeten hanteren. Daarmee wil de EU de circulaire economie bevorderen, maar tegelijk waarborgen dat het water veilig is voor landbouwirrigatie, en zo voor het milieu en de volksgezondheid.
‘Veel Europese landen hadden elk een eigen wetgeving,’ zegt Weemaes, ‘maar waren niet op elkaar afgestemd. Dat was niet bevorderlijk voor de export. Europa wou een uniform kader creëren, zodat iedereen zich aan dezelfde regels houdt.’
Verordening
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
