Vlaanderen en Brussel zijn de afgelopen dertig jaar veel diverser geworden. Alleen heeft die toenemende diversiteit zich vertaald in een ruimtelijke ongelijkheid en zijn Vlamingen met een migratieachtergrond meer naar grensgemeenten en de rand getrokken. Dat blijkt uit de Atlas Superdiversiteit Vlaanderen, een nieuw rapport dat de spreiding, schaal en evolutie van de diversiteit in Vlaanderen en Brussel in kaart bracht voor de afgelopen 30 jaar.
Anno 2020 had in Vlaanderen 25 procent of een vierde van de inwoners een niet-Belgische herkomst. In 1990 was dat 6,5 procent, schrijft het rapport. Vooral gebieden waar al een langere tijd mensen met een migratieachtergrond wonen, zijn de afgelopen jaren diverser geworden. De atlas vernoemt onder meer de Limburgse mijnstreek en grootsteden als Brussel, Antwerpen en Gent, maar wijst ook op kleinere steden als Vilvoorde, Lokeren en Zele. In West-Vlaamse grensgemeenten en in het gebied langs de Nederlandse grens zijn bovendien respectievelijk meer Fransen en Nederlanders komen wonen, waardoor ook die gebieden diverser zijn.
Daarenboven noteert het rapport de laatste twee decennia een “uitwaaiering” in gebieden die voordien minder divers waren, vooral vanuit Brussel. “In de oostrand van Brussel gaat het vooral om mensen van EU- of OESO-origine, in het westen gaat het eerder om mensen van niet-EU-origine”, licht Dirk Geldof, onderzoeker bij hogeschool Odisee, toe. De atlas wijst onder meer op opwaarste sociale mobiliteit en processen van gentrificatie en schaarste op de Brusselse woonmarkt als verklaringen. Maar ook in “kleinere steden met een industrieel verleden en verouderde arbeiderswoningen” spreekt het rapport over een toenemende diversiteit.
Verder stelde de atlas vast dat buurten waarin meer inwoners van niet-Belgische herkomst wonen, opvallend minder groen zijn. Ze worden veelal getypeerd door een gesloten bebouwing, kleinere woningen, huur- en meergezinswoningen. De bevolking in meer diverse wijken is bovendien opvallend jonger. “Meer dan een op de drie minderjarige Vlamingen heeft wortels in migratie”, klinkt het in de atlas. De groep Vlamingen met een migratieachtergrond is bovendien zelf steeds diverser op vlak van leeftijd, sociaal-economische positie, verblijfsduur en woonpatronen.
Die ongelijke verdeling leidt evenwel tot uitdagingen voor lokale besturen. “Nieuwe bewoners hebben immers (deels) nieuwe ruimtelijke en sociale noden, van speel-, sport- en ontmoetingsruimtes tot nieuwe types winkels, extra capaciteit voor scholen of gebedsplaatsen. Ook betaalbare woningen zijn cruciaal”, zegt Geldof. Lokale besturen moeten daarom rekening houden met die nieuwe bevolkingsdynamieken en ruimtelijke behoeften, klinkt het in de atlas.
De Atlas Superdiversiteit Vlaanderen is het resultaat van een samenwerking tussen het stedenbouwkundig bureau Atelier Romain, het Kenniscentrum Gezinswetenschappen van hogeschool Odisee en de onderzoeksgroep P.PUL van de Faculteit Architectuur van de KULeuven en kwam er in opdracht van het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid.
