‘Rond deeltijds werken hangen nog te veel negatieve vooroordelen’

Henriette de Robiano van de Vrijdaggroep gaat dieper in op de vraag: ‘Wat als iedereen deeltijds zou werken?’

Deeltijds werken zit in de lift. Ook ik overweeg al een tijdje om over te schakelen van een voltijds regime naar een deeltijds regime. Dit zou dan zijn om meer diversiteit in mijn week binnen te loodsen: vrijwilligerswerk, keramiek, schilderen, evenementen organiseren, een opleiding volgen,… Stuk voor stuk activiteiten waar ik me graag mee bezighoud, maar waar ik vandaag gewoonweg de tijd niet voor vind.

De reacties zijn echter verdeeld: een deeltijdse job zou het moeilijker maken om te groeien binnen een bedrijf en het onmogelijk maken een team te leiden. De loyaliteit naar je werkgever en team wordt immers in vraag gesteld indien je niet voltijds aan de slag bent. We associëren vaak een deeltijdse job aan jonge ouders, vooral moeders, die meer tijd nodig hebben voor de opvoeding van hun kinderen. En trouwens, iedereen weet toch dat je in een 4/5e job gewoon hetzelfde werk moet neerzetten als je voltijdse collega’s, maar in minder tijd?

Er heersen inderdaad nog veel vooroordelen over een deeltijdse job. Waarom zijn er zo weinig voorbeelden van mensen die hun job in de bedrijfswereld combineren met een passie die ook een bron van inkomsten kan zijn? De manier waarop we vandaag de dag over werk nadenken, is nog een restant van de industriële revolutie, waar machines dag en nacht moesten draaien en arbeiders in een vast stramien moesten werken om de output te maximaliseren. Gewerkte tijd was toen rechtstreeks te linken met productiviteit.

Hoe krijgen we meer drijfveren om minder te werken sociaal aanvaard?

In cijfers doen we het niet slecht: in Europa staat Nederland op kop met 43% inzake deeltijds werk, en heeft België een gedeelde vierde plaats met 24%. In vergelijking met Nederland, doet België het echter minder goed in termen van gendergelijkheid: het zijn vooral vrouwen die deeltijds werken, iets minder dan de helft, terwijl dat maar 1 op 10 is bij de werkende mannen. Een direct gevolg van het rollenpatroon waarin van vrouwen verwacht wordt dat ze voor de kinderen en het huishouden zorgen. Inderdaad, voor het merendeel van de deeltijdse werkers is de zorg voor kinderen of mantelzorg de reden om minder te werken. Zorg dragen voor naasten is een belangrijke reden om minder uren te kloppen. Hoe krijgen we meer drijfveren om minder te werken sociaal aanvaard?

Laat ons de tijd nemen voor een denkoefening, namelijk het idee dat iedereen deeltijds zou werken. Iedereen in onze maatschappij heeft verschillende interesses, noden en bevindt zich op een andere levensfase. De voordelen voor mens, maatschappij en bij uitbreiding de economie zijn legio. Een experiment richting een maatschappij waar deeltijds werken als vanzelfsprekendheid wordt gezien.

Dankzij een beter evenwicht tussen privé en persoonlijke noden en/of interesses zal de druk op de zorg en de werknemers verminderen met tot gevolg minder langdurig ziekteverzuim. Meer deeltijdse jobs geeft ook meer flexibiliteit; bij een hoge werkdruk zullen bedrijven sneller schakelen bij een deeltijdse opportuniteit, en werknemers kunnen ook flexibeler omgaan met hun tijd. Enkele fictieve voorbeelden: een desktop job combineren met een creatieve ‘DIY’-hobby? Een leerkracht met één voet in het onderwijs, en de andere in de corporate wereld? Een IT-consultant die tegelijk imker is? Deeltijds voor je zieke moeder zorgen zonder de schuldgevoelens tegenover je werkgever? Allemaal mogelijk.

Deeltijds werken resulteert ook in kwalitatiever werk en minder ongelukken, die rechtstreeks te linken zijn aan overwerk. Knelpuntberoepen zoals kinderopvang, verpleegkundige, leerkracht zouden op een lager regime met afwisseling langer vol te houden zijn en meer mensen aantrekken.

Ten laatste en niet onbelangrijk, er werd berekend dat een wereldwijde verschuiving naar kortere werkweken de CO2-uitstoot nog deze eeuw nog zou kunnen halveren.

Er zijn natuurlijk ook een aantal aanzienlijke struikelblokken; niet iedereen wil deeltijds werken en er moet gewerkt worden aan het fiscaal en juridisch aspect in het geval van dubbele jobs.

Toch illustreert deze denkoefening dat we moeten durven springen naar meer deeltijdse regimes waar elk individu een beter evenwicht zoekt tussen bijdrage aan de economie, de maatschappij, zijn naasten en zelfzorg. Een positiever beeld is nodig, een deeltijds regime maakt de maatschappij robuust, flexibel, creatief en polyvalent zonder stigma’s en schuldgevoelens. Een zegen in deze tijden van mentaal welzijn crisis waar iedereen op zoek is naar een betekenisvolle invulling van zijn leven.

Henriette de Robiano is ingenieur-architect, consultant in duurzaamheid en klimaatactie bij CLIMACT en co-voorzitster van de Vrijdaggroep.