De Franse econoom Gabriel Zucman heeft aan de G20, de club van de grootste economieën, voorgesteld om een belasting van 2 procent in te voeren voor de 3000 dollarmiljardairs in de wereld. Komt die rijkentaks er ook echt, en hoe staat het met de discussie in België? Knack vroeg het aan de professoren Paul De Grauwe en Michel Maus.
Op verzoek van de G20 heeft Gabriel Zucman een nieuw internationaal belastingvoorstel uitgewerkt. Wat stelt hij, in mensentaal, precies voor?
Paul De Grauwe (emeritus hoogleraar economie, KU Leuven): Dat er een speciale belasting zou komen op het vermogen van de 3000-tal dollarmiljardairs in de wereld. Zij zouden jaarlijks 2 procent belasting moeten betalen op hun vermogen. De wereldwijde opbrengst daarvan schat Zucman op 200 à 250 miljard dollar. En elk land kan zelf beslissen hoe de belasting precies wordt ingevoerd.
Een goed voorstel?
De Grauwe: Zeker, want de toestand is heel dramatisch. In de meeste landen betalen die miljardairs haast geen belastingen. Nul procent in Nederland. In de VS iets meer, maar nog altijd belachelijk weinig. Ze hebben allerlei mechanismen om belastingen te ontwijken.
Hoe gaat dat precies?
De Grauwe: Denk aan Elon Musk: veel miljardairs zijn eigenaar van grote bedrijven. Die bedrijven betalen geen dividenden uit, want dat zou worden belast. En de miljardairs verkopen hun bedrijf evenmin, want dan zouden ze in veel landen een meerwaardebelasting moeten betalen. Wat doen ze dan wel? Ze gaan gewoon naar de bank en vragen een lening, met een aantal aandelen als onderpand. Daarmee hebben ze dan een cashflow, die ze ook nog eens kunnen aftrekken als kosten. Zo kunnen ze jachten, villa’s en weet ik niet wat kopen.
‘Grote bedrijven betalen vaak géén belastingen. En het brute feit is dat het almaar erger is geworden.’
In essentie betalen zij géén belastingen. En zo zijn er nog wel meer technieken om daaraan te ontsnappen, zoals het gebruik maken van holdings. Het brute feit is dat dat almaar erger geworden is. Dat moet rechtgetrokken worden.
Professor Maus, wat vindt u van Zucmans voorstel?
Michel Maus (hoogleraar fiscaal recht, VUB): Alleen op miljardairs focussen vind ik niet zo verstandig. Zij springen natuurlijk het meest in het oog, de allerrijksten op de aardbol. Maar eigenlijk mag je miljonairs ook gerust bij de rijken tellen.
Het voorstel komt er in navolging van de minimumbelasting van 15 procent voor grote multinationals. Zucman stelt wel vast dat die minder opbrengt dan eerst gedacht. Onder meer de Verenigde Staten zijn nog altijd niet aan boord.
De Grauwe: Natuurlijk duiken er problemen op. Je moet proberen zo veel mogelijk landen aan boord te krijgen. Anders zullen de opbrengsten inderdaad lager liggen. Maar dat is geen reden om het niet te doen.
Maus: Sinds de bankencrisis van 2008 zijn er fiscaal heel wat belangrijke stappen gezet. Die minimumbelasting voor multinationals is daar maar één van. Als je ziet wat er allemaal is gelukt, dan geef ik het voorstel van een wereldwijde rijkentaks ook wel kans van slagen. Het idee op zich toch, los van de technische kant.
Hoe werk je zo’n belasting dan praktisch uit?
Maus: Daar zit natuurlijk de uitdaging. Wat is vermogen en hoe ga je dat precies berekenen? Zucman kijkt hoofdzakelijk naar aandelenbezit, maar dat is slechts één parameter van vermogen.
‘Kunstwerken van tientallen miljoenen euro’s moeten voor mij ook meegenomen worden bij de berekening van de belastbare grondslag.’
Neem kunstwerken van tientallen miljoenen euro’s: het lijkt mij evident om zulke zaken ook mee te nemen bij de berekening van de belastbare grondslag. Dat ligt natuurlijk moeilijk omdat je dan eigenlijk een wereldwijd vermogenskadaster nodig hebt. Niet vanzelfsprekend om voor elkaar te krijgen – tenzij er natuurlijk wereldwijd consensus over is.
De Grauwe: Het aandeel van die grote vermogens in ons bruto binnenlands product neemt almaar toe. Het probleem wordt dus almaar erger. Dat ondermijnt de democratie: die mensen hebben veel te veel macht. Dat moeten we een halt toeroepen. Die 2 procent van Zucman is een poging om dat te doen. Dat is geen confiscatie, hè?
Wat bedoelt u?
De Grauwe: De schatting is dat die miljardairs gemiddeld een nettorendement hebben van ongeveer 7 procent per jaar op hun vermogen. Daar moeten jij of ik eens proberen aan te raken. Wel, het voorstel is dat we dat een beetje gaan verminderen. In plaats van 7 zal het 5 procent zijn.
Volgens de website Rijkste Belgen zijn er 41 Belgische families met een vermogen van minstens een miljard euro.
Maus: De rijkste vier Belgen van de Forbes-lijst wonen allemaal in het buitenland. Eric Wittouck in Monaco, Alexandre Van Damme en Nicolas D’Ieteren in Zwitserland en Fernand Huts in het Britse graafschap Kent. Die zijn België al ontvlucht, zij betalen hier sowieso geen belastingen meer.
De Grauwe: De evidentie dat miljardairs gaan weglopen door de rijkentaks is eigenlijk zwak. In de marge gebeurt het weleens, maar de meesten blijven in hun eigen land wonen.
Maus: Als men erin slaagt om Zucmans voorstel internationaal in te voeren, dan neem je de kritiek weg dat rijkentaks zou leiden tot kapitaalvlucht. Als je dat kunt blokkeren met zo’n wereldwijd initiatief, dan hoeven die mensen België alvast niet meer te ontvluchten. Ze weten dan dat ze overal belast zullen worden.
Dan hoeft de heer Huts niet meer met zijn helikopter vanuit Kent af te komen.
Maus: Inderdaad, dat zou de uiteindelijke doelstelling moeten zijn. Ik ben in ieder geval blij dat de G20 nu de eerste stap heeft gezet. Daar zitten toch niet de minste landen in.
Hoe staat het in België met het debat over de invoering van een rijkentaks?
De Grauwe: We staan nog nergens, voor zover ik weet.
Maus: Het gaat slecht. In dit thema zie je de klassieke tegenstelling tussen links en rechts. In de aanloop naar de verkiezingen hebben vier partijen een bepaalde vorm van rijkentaks voorgesteld: PVDA, Groen, Vooruit en CD&V.
Elk met hun eigen accenten.
Maus: De PVDA pleitte voor een forfaitaire taks van 2 procent op vermogens boven de 5 miljoen euro. Ook Groen pleitte voor een echte vermogensbelasting. De CD&V is voorstander van een zogenoemde vermogensrendementsheffing. Vooruit wil dan weer hogere tarieven heffen op effectenrekeningen met meer dan een miljoen euro erop.
‘Ik zie niet in waarom de N-VA tegen het voorstel zou zijn. Tenzij dat die 40 Belgische miljardairs een heel grote invloed binnen de partij zouden uitoefenen.’
Wat met de N-VA?
Maus: Die gaat ervan uit dat de belastingdruk op kapitaal al hoog genoeg is in dit land. En dat er dus niet nog extra belast moet worden. Verder is de boodschap: vermogens belasten heeft ook een impact op het vermogen van ondernemers om te investeren.
De Grauwe: Ik zie niet in waarom de N-VA tegen het voorstel van Zucman zou zijn. Tenzij dat die veertig Belgische miljardairs een heel grote invloed binnen de partij zouden uitoefenen.
Voor de verkiezingen hebben 400 Vlaamse ondernemers in een open brief gepleit tégen een vermogensbelasting.
De Grauwe: Die brief was gewoon belachelijk. Ze stellen het voor als een soort altruïsme: ‘Raak niet aan ons, want dat zal heel slecht zijn voor u.’ De hele vraag is hoe de vermogensbelasting wordt opgezet. Het moet gaan om een progressieve belasting. En je begint pas te belasten vanaf een hoog vermogen. Het is niet de bedoeling dat mensen op hun huis van 300.000 euro plots vermogensbelasting gaan moeten betalen. Want in tegenstelling tot miljardairs hebben die mensen meestal al heel veel belastingen betaald.
Maus: Ik was ontgoocheld over die brief van de ondernemers. Maar je hoort ook andere stemmen, hoor –ook in ondernemerskringen.
De Millionaires for Humanity pleiten voor een vermogenstaks van 1 procent.
De Grauwe: Ook bij de miljonairs heb je soms mensen die een beetje nadenken.
Maus: Die 400 ondernemers op de barricaden zeggen dat ze al genoeg worden belast. Dat is zo, én dat is níét zo. We hebben inderdaad een hoge belastingdruk in dit land, maar die geldt voor iedereen. En er zijn toch wel wat fiscale oases in dit land om aan belastingen te ontsnappen. Dat België geen meerwaardebelasting op aandelen heeft, bijvoorbeeld. En ons kadastraal inkomen is eigenlijk een onderbelasting van onroerende inkomsten. Als je dat niet wilt snappen, kom je natuurlijk geen stap verder in het debat.
