Bert Bultinck
‘Regels voor TikTok zijn nodig, en snel’
Voor wie nog een teken des tijds zocht: in Noorwegen is het vandaag kiezen tussen kogels voor Oekraïne of poezenvideo’s voor TikTok. Het was de ceo van Nammo die afgelopen weekend in de krant Financial Times alarm sloeg: ‘De groei van ons bedrijf komt in gevaar door opslagruimte voor kattenfilmpjes.’ Nammo maakt onder meer het bekende antitankwapen M72, en heeft de afgelopen maanden veel bestellingen zien binnenlopen als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Het bedrijf wil nu een nieuwe fabriek openen in de buurt van Raufoss, 100 kilometer ten noorden van Oslo, maar er is niet genoeg elektriciteit. Het nieuwe datacentrum in dezelfde regio, dat TikTok als zijn voornaamste klant heeft, heeft zijn hand gelegd op de beschikbare capaciteit. Wie het eerst komt, het eerst maalt – zo gaat dat in een vrije markt.
Regels voor TikTok zijn nodig, en snel.
Wie zich tegen TikTok verzet, kan op veel begrip rekenen. Twee weken geleden sloeg premier Alexander De Croo (Open VLD) de app nog in de ban, althans voor federale ambtenaren. Dat was niet vanwege het stroomverbruik van het sociale medium, maar uit veiligheidsoverwegingen: ‘We mogen niet naïef zijn’, zei De Croo. ‘TikTok is een Chinees bedrijf dat verplicht is om samen te werken met de Chinese inlichtingendiensten.’ Eerder had ook de Vlaamse overheid de app verboden voor haar medewerkers, net als de Europese instellingen. Parijs ging nog een stapje verder. Frankrijk – wel vaker winnaar van het Europees Kampioenschap dirigisme – verbood bij zijn administraties in één moeite door ook Netflix, Candy Crush en zelfs Twitter. Vreemd genoeg passeerde dat vorige week allemaal relatief geruisloos. Het leek alsof we niet beseften dat het ongezien was, of toch na de Tweede Wereldoorlog: Europese regeringen die een medium verbieden.
Vandaag is intellectuele vervlakking lang niet meer het enige gevaar van de nieuwste media.
Toch zijn de stappen die nu worden gezet nog eerder te voorzichtig dan te voortvarend. Regels voor TikTok en andere sociale media zijn nodig, en snel. De voordelen van Twitter of Instagram staan buiten kijf, maar een deel van de kritiek is terecht. De apps hakken onze aandachtsspanne aan spaanders, ze morsen met nepnieuws en onze privacy, en ze gebruiken veel te veel energie. Maar onze nonchalance bleef. Eindelijk komt er nu, schoorvoetend, een beetje regulering die verder gaat dan de inefficiënte zelfregulering – zie ook de tabaksindustrie en de autosector.
TikTok komt dan het eerst in zicht. Dat bleek nog eens vorige week, toen Shou Zi Chou, de ceo van Tiktok, zich kwam verdedigen in het Amerikaanse Congres. Sommige politici verbaasden opnieuw met hun technologisch onbenul, zoals The New Yorker opmerkte. Eén parlementslid, een Republikein uit North Carolina, vroeg zich bijvoorbeeld af of TikTok ook van de thuiswifi gebruikmaakt – ja, dus, zoals het hele internet. Maar een andere Republikein stelde een slimmere vraag, die meteen duidelijk maakte waarom we strenger mogen zijn voor TikTok dan voor Instagram. Hij vroeg of de Chinese Communistische Partij TikTok had opgedragen om Amerikaanse journalisten te bespioneren. De ceo antwoordde eerst ontkennend. Toen de vraag werd herhaald, zei hij: ‘“Bespioneren” is niet het juiste woord om dat te beschrijven.’ Het antwoord zegt meer dan duizend TikTok-filmpjes.
De Amerikaanse publicist Neil Postman zal bekend blijven om zijn boek Wij amuseren ons kapot, een striemend stukje cultuurpessimisme uit de jaren tachtig tegen de ‘geestdodende werking van de beeldbuis’. Postman overleed in 2003. Aan de kattenfilmpjes op TikTok is de man gelukkig ontsnapt. Maar vandaag is intellectuele vervlakking lang niet meer het enige gevaar van de nieuwste media. De beroemde psycholoog Jonathan Haidt – ook geen idioot – gelooft heilig dat de komst van sociale media een directe oorzaak is voor de achteruitgang van de geestelijke gezondheid – vooral bij meisjes. En hij is niet alleen. In de Verenigde Staten moet big tech zich binnenkort verweren in een kleine lawine aan rechtszaken, waarbij vooral een afdwingbare minimumleeftijd op tafel komt.
De maatregelen die de afgelopen weken tegen TikTok werden genomen, zijn niet veel meer dan symboliek. Ze gelden alleen voor ambtenaren, en zelfs voor hen blijven er nog veel manieren om alle data per ongeluk aan big tech cadeau te doen. Natuurlijk: we moeten dringend de controle over ál onze data terugwinnen, niet alleen die van TikTok. Maar ondertussen is het niet verkeerd om kritischer te zijn voor Chinese bedrijven dan voor Silicon Valley. Het Oekraïense leger zal ons dankbaar zijn.
