Verkrachting onder invloed, zoals bij Gisèle Pelicot gebeurde, is geen nieuw fenomeen. Recent raakte nog bekend dat 16 vrouwen in de streek van Kortrijk slachtoffer werden van seksueel geweld nadat hun drankje met ketamine werd gespiket. Volgens cijfers van de federale politie werden er in België in 2023 77 klachten ingediend voor seksueel geweld onder verdoving.
Gisèle Pelicot werd verdoofd met slaapmiddelen Temesta en Zolpidem, haar echtgenoot voegde de middelen toe aan haar eten. ‘Als slaapmiddelen over een lange periode worden toegediend, ontstaat er een tolerantie. Iemand met slechte bedoelingen zal dus steeds hogere dosissen moeten toedienen om eenzelfde uitwerking te bekomen’, zegt toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven). ‘Als een toxische dosis slaapmiddelen gecombineerd wordt met alcohol, kan dat dodelijk zijn.’
‘Het is moeilijk om met zekerheid te zeggen of het fenomeen toeneemt’, zegt professor Ines Keygnaert (UGent). ‘Wat we wel zien is dat ook deze slachtoffers naar de Zorgcentra na Seksueel Geweld gaan, ook als ze zich niet goed herinneren wat er is gebeurd, bijvoorbeeld na een nachtje uit of na – al dan niet bewuste – inname van alcohol en drugs. Vaak beseffen slachtoffers pas later, door gesprekken met vrienden en familie, wat hen is overkomen. Bij slachtoffers die niet zeker weten of ze toestemming hebben gegeven is er minder schaamte dan vroeger. Het wordt nu erkend dat als je onder invloed was, je niet in staat bent om toestemming te geven.’
Wat is de invloed van verdoving bij verkrachting?
Ines Keygnaert: Er zijn verschillende manieren waarop mensen op verkrachting reageren. Wanneer je je realiseert dat je niet kunt ontsnappen of je niet kunt verdedigen, worden er verschillende neurobiologische processen in gang gezet. Hoe iemand reageert hangt af van de overlevingsstrategie die de hersenen kiezen, en dat kan van persoon tot persoon verschillen. Sommigen proberen te vluchten of zich te verzetten, anderen zijn door angst en extreme stress niet in staat om te handelen. In sommige gevallen reageert het lichaam dan met een bevriezing of dissociatie. Je reactie kan je herstelproces beïnvloeden. Slachtoffers die teruggevochten hebben, durven vaker te onthullen wat hen is overkomen en hebben minder schaamte. Dat helpt bij het herstel.
Hoe bewust iemand zich was van wat er gebeurde, speelt dus een rol in het herstel. Als tijdens de verkrachting medicatie of drugs toegediend werden, kunnen de stressreacties minder intens zijn, omdat het lichaam minder bewust de angst ervaart. Maar dat maakt het herstelproces daarom niet makkelijker. Vaak gaan slachtoffers in hypercontrole. Slaap, bijvoorbeeld, wordt dan moeilijk omdat dat net een moment is waarop je geen controle meer hebt, en waarin het geweld plaatsvond.
Internationale dag van geweld tegen vrouwen: ‘Een relatie is de plek waar je de grootste kans loopt om geslagen, verkracht of vernederd te worden’
Gisèle Pelicot had veel gezondheidsklachten, ook gynaecologische. Ze kreeg een baarmoederhalsinfectie en bloedingen. Waarom merkten de dokters die ze opzocht niets op?
Keygnaert: Zorgpersoneel is niet genoeg opgeleid om de signalen van seksueel geweld te herkennen. Ze weten niet wanneer ze meer vragen moeten stellen of welke zorg ze moeten bieden. Zelfs in de opleidingen gynaecologie komt dat maar beperkt aan bod. We hebben nu wel gelukkig Zorgcentra na Seksueel Geweld, waar gespecialiseerd zorgpersoneel zich met hart en ziel inzet.
Afgelopen jaar hebben we ook Operatie Alert opgezet, een ondersteuningsprogramma voor zorgverleners in Belgische ziekenhuizen, waar we e-learnings en ondersteunend materiaal bieden over hoe je omgaat met slachtoffers van seksueel geweld.
In 2022 werd het Belgische seksueel strafrecht hervormd waardoor toestemming centraler kwam te staan. Een goede zaak volgens u?
Keygnaert: Onder de huidige Franse wetgeving is er pas sprake van verkrachting als de pleger de intentie heeft om te verkrachten en een slachtoffer zich expliciet verzet. In België is dat anders: als er geen toestemming was, wordt het beschouwd als ‘geen ja’. Dat is zeker een goede zaak. Bij ons onderzoek in de zorgcentra gaan we nog verder. Daar kijken we vooral of de seksuele interactie gewild of ongewild was. Soms is er sprake van dwang of manipulatie, in andere gevallen maakt de pleger eerder misbruik van diens gezag of van iemands onvermogen tot communicatie of verzet. Daarom richten wij ons niet zozeer op de intentie van de dader, maar op de feiten en hoe het slachtoffer de situatie heeft ervaren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
