‘Politici toeteren graag over “verfrissend groen”, maar ze houden niet van grote bomen’

In Antwerpen verdwijnen weer een aantal monumentale bomen. ‘Ze leren het nooit’, schrijft Knack-redacteur Stijn Tormans.

Sneu dat die lui van Netflix nog nooit van Jef Cornelis gehoord hebben. Een reus uit de Belgische documentairewereld. Intussen ook al een paar jaar wijlen, maar zijn werk is voor altijd en zou overal vertoond moeten worden. De straat bijvoorbeeld, een meesterlijke docu uit 1972.

Cornelis klaagt erin aan dat de straat niet meer van de mensen is, maar van de auto, de projectontwikkelaars, de politici en hun plannen. Het gekke is dat de reportage vandaag iets anders toont: hoeveel monumentale bomen er in 1972 nog in Antwerpen stonden.

De geldingsdrang van sommige politici daarentegen, die is tweeënvijftig jaar later nog altijd even groot. Ze leggen nog altijd straten en pleinen om de haverklap opnieuw aan. Soms is dat terecht, soms vraag ik me af of ze niet gewoon te veel geld en tijd hebben. En een te groot ego. Zelfs een van de mooiste pleinen van Antwerpen, de Stadswaag, gaat nu op de schop. Het is, toegegeven, een beetje verloederd, maar net dat is de charme.

Vooral in de mist van november is er geen mooier plein in Vlaanderen dan de Stadswaag – alsof Willem Elsschot en de punkers van de seventies er nog altijd tussen de lantaarns verdwalen.

In een ander land zouden ze zoiets koesteren, hier moet het weer per se hip en trendy worden. Die van de Stadswaag hebben geluk: hun bomen blijven nog staan. Elders hebben ze minder chance. In de wijk de Luchtbal verdwijnen bij een heraanleg 16 monumentale platanen. Binnenkort – je zult het altijd zien – zullen ze ziek verklaard worden.

De buurtbewoners hebben 95 bezwaarschriften ingediend, maar wellicht wordt het weer de zoveelste hopeloze strijd.

Verfrissend

Politici en plannenmakers toeteren graag over ‘verfrissend groen hier, en verfrissend groen daar’. Maar ze houden niet van grote bomen. Die nemen alle aandacht weg van hun plannen. Grote bomen zijn zoals oude mensen: ze zijn afgeschreven. Zelden passen ze in de nieuwe plannen voor de ideale wereld.

Onlangs werd in Antwerpen het Zuidpark geopend. Ook daar is amper een oude boom te bespeuren. Toen het nog een parking was stonden er meer. Er worden wel nieuwe bomen geplant, maar daar beleven we weinig pret aan. En ja, ooit zullen ze groot zijn, maar dan zijn wij oud en versleten. En wellicht zullen ook zij dan gekapt worden door nieuwe plannenmakers.

Het doet me altijd denken aan de heraanleg van het plein voor het Museum voor Schone Kunsten in 1998. Twintig iconische bomen moesten toen wijken voor een nieuw plein. Iedereen kende ze, en hun bloesems. Het gerucht ging dat ze nog een cadeau waren van de Japanse keizer Hirohito, voor het huwelijk van Boudewijn en Fabiola.

Ook toen werd een harde strijd gevoerd voor het behoud. Buurtbewoners sloegen spijkers in de bomen opdat ze niet met een houtzaag gekapt konden worden. En van ’s morgens tot zonsondergang hielden ze de wacht. Maar op een ochtend om vijf uur reed een bulldozer het plein op. Om twintig over vijf lagen alle kerselaars tegen de grond.

Die scènes hebben zich intussen al ontelbare keren herhaald: aan de De Keyserlei, in de Charlottalei, maar ook in andere steden. We leren het nooit. Misschien moet iemand daar ooit eens een documentaire over maken.