Hebben de magistraten gelijk? ‘Neem alle sterkste schouders in het vizier, niet enkel die in de publieke sector’

‘Van mij mag het debat over de overheid keihard zijn. Wat zijn haar kerntaken, hoe groot mag ze zijn en hoe gaan we alles betalen? Dat is allemaal te lang uit de publieke discussie gebleven,’ zegt professor bestuurskunde Bram Verschuere (UGent). ‘Maar het debat moet wél correct gevoerd worden. En dat gebeurt vandaag niet.’

Met de acties van de parketmagistraten bereikt de confrontatie tussen de publieke sector en de federale regering van premier Bart De Wever (N-VA) een kookpunt. Nadat eerder al ambtenaren en leerkrachten hadden geprotesteerd tegen de aangekondigde hervorming van de pensioenen, zijn nu de magistraten aan de beurt. Met een nooit geziene actie – duizenden veroordeelden moeten zich aanbieden in overvolle gevangenissen – dagen zij de Arizona-regering uit.

Dat die actie op de rug van gevangenen plaatsvindt, betreurt Verschuere. ‘Dat ondergraaft de legitimiteit van de eis van de magistraten,’ zegt hij. ‘Je ziet hetzelfde bij stakingen bij de NMBS, waarbij de reiziger de dupe is. Maar hun punt verdient wel degelijk aandacht.’

Plots stonden de media vol met de pensioenbedragen van magistraten, gemiddeld zo’n 7400 euro. Ter vergelijking: een gemiddeld werknemerspensioen bedraagt ongeveer 1615 euro. Begin dat maar eens uit te leggen.

Bram Verschuere: De teneur was meteen: waarom zouden wij zulke beroepsgroepen in hemelsnaam nog privileges toekennen? Er zijn enkele verklaringen. Ten eerste is er een historische afspraak tussen overheid en publieke sector – van rechters tot topambtenaren – dat zij iets minder verdienen dan soortgelijke profielen in de privésector, maar dat wordt gecompenseerd via andere voordelen, zoals de vaste benoeming of hogere pensioenen. Of anders gezegd: je kunt niet aan de pensioenen raken zonder eerst de werkomstandigheden en de bezoldiging te verbeteren.

Daarnaast is ooit beslist dat ambtenaren een bijzondere rol in de samenleving opnemen. De bekwaamste mensen moeten bereid zijn om voor de publieke zaak te werken, en dat moeten ze doen op een correcte manier, met zo weinig mogelijk kans op corruptie. Politici komen en gaan, maar ambtenaren moeten truth to power blijven spreken, zonder vrees om op ieder moment ontslagen te kunnen worden. De vaste benoeming, als hoeksteen van dat principe, wordt alvast steeds verder uitgehold.

We moeten toch érgens geld vinden?

Verschuere: We zoeken geld voor defensie en er is een gapend gat in de begroting, dat klopt. En ja: wellicht is de overheid iets te groot geworden. Maar we moeten eerst weten wat we willen. Ons hoger onderwijs is, in vergelijking met andere landen, haast gratis. De overheid heeft capabele, hoogopgeleide mensen nodig. Een jurist wiens opleiding betaald werd met belastinggeld, heeft kans op tal van goedbetaalde banen in de privésector. Als we die in de magistratuur willen aantrekken, moet er iets tegenover staan, zonder dat we een afgunstsamenleving creëren.

‘Ik vind het maar fair dat men mijn professorenpensioen aftopt en het meer laat lijken op een werknemerspensioen, om lagere pensioenen in de privésector te vrijwaren’, zegt uw Gentse collega Stijn Baert.

Verschuere: Ik ben tevreden met wat ik verdien in deze boeiende job. Ik zou het ook met iets minder kunnen stellen zodat anderen meer krijgen. Dat klinkt sympathiek, maar waarom zouden het communicerende vaten zijn? Het totale financieel vermogen van de Belgen bedraagt 1264,4 miljard euro – het hoogste peil ooit. De meerwaardebelasting, waar zoveel om te doen is, zou amper 500 miljoen euro opleveren. Zijn er echt geen creatievere manieren om geld te zoeken?

Zelfs rechtse partijen als de N-VA verkopen de oefening voor de hoogste pensioenen als een sociale ingreep: ze laten de sterkste schouders mee bijdragen.

Verschuere: Dat is politieke framing. Uiteraard behoren magistraten tot de sterkste schouders, maar dat geldt evengoed voor ondernemers of vrije beroepen die via managementvennootschappen goed verdienen. Laten we alle sterkste schouders in het vizier nemen, niet alleen die in de publieke sector.

U vindt dat de publieke sector gebasht wordt?

Verschuere: Ja. Vanuit bepaalde hoeken gaat het continu over het overheidsbeslag, dat met 55 procent van het bruto binnenlands product (bbp) zogezegd te hoog ligt. Terwijl een groot deel van dat geld rechtstreeks terugvloeit naar de samenleving – bijvoorbeeld via subsidies, ook aan bedrijven. Natuurlijk zijn er efficiëntiewinsten mogelijk, maar de overheid heeft de beste mensen nodig. Als we haar blijven voorstellen als een zootje ongeregeld, gaat dat niet lukken.