‘Papieren kassaticket is reservesleutel voor wie zich in deze digitale tijden buitengesloten voelt’

‘In het streven naar een ecologische quick win wordt de emancipatorische waarde van het papieren kassaticket miskend’, schrijft Jonathan Lambaerts. In Frankrijk en Wallonië nemen beleidsmakers het papieren kassaticket in het vizier.

Sinds het begin van deze maand geldt er in Frankrijk een ban op papieren kastickets. De regelgeving – die wel enkele uitzonderingen kent – werd genomen om ecologische redenen. Het bannen van het papieren ticket zou leiden tot minder papierverspilling. Het Waals parlement liet zich inspireren door het initiatief en stemde onlangs een decreet dat het papieren kassaticket eveneens in het vizier neemt. In Vlaanderen wordt de impact van zo een maatregel nog onderzocht.

Hoewel het bannen van het papieren kassaticket een eenvoudige manier lijkt om verspilling tegen te gaan, wordt voorbijgegaan aan de emancipatorische waarde ervan. Verschillende consumentenorganisaties wezen er al op dat het afschaffen van het papieren ticket de rechtspositie van klanten verzwakt. Zo wordt het moeilijker om de verrekening van aankopen en kortingen (snel) te controleren, om aankopen terug te brengen, … en de consument wordt verplicht om persoonsgegevens op te geven om het digitale alternatief te ontvangen (bv. een mailadres of meerdere gegevens via registratie op een site of een app). Hier duikt een bijkomend probleem op.

Verschillende groepen in onze samenleving (vaak diegene in sociaal kwetsbare posities) hebben geen of moeilijk toegang tot dit digitale alternatief; zij het omwille van digitale ongeletterdheid, financiële redenen of een ongelukkige combinatie. Door het afschaffen van het papieren kassaticket worden zij afgesneden van informatie omtrent hun financiële bestedingen. De belofte dat er nog steeds een papieren ticket wordt voorzien als de klant daar achter vraagt, is weinig geruststellend.

De digitale omwenteling in het bankwezen is daar een verklaring voor. Hoewel de banken deze verandering destijds inzetten met de belofte van een tweesporenbeleid (er zou zowel een mogelijkheid blijven om via fysieke kantoren afschriften te bekomen als via digitale kanalen), werd het fysieke aanbod al snel afgebouwd. Vandaag is er in vele dorpskernen zelfs geen mogelijkheid meer om geld af te halen.

Het papieren kassaticket is een reservesleutel voor wie werd buitengesloten door deze digitale omwenteling. De praktijk van het sociaal werk leert dat veel personen die geen toegang hebben of vinden tot de digitale kanalen, een overzicht bewaren over hun financiële verrichtingen door middel van hun papieren kassatickets. Door het afschaffen van de papieren tickets wordt dit onmogelijk. Zij dreigen zo (opnieuw) het overzicht over hun uitgaven te verliezen en riskeren zo (nieuwe) financiële misstappen te maken.

In het streven naar een ecologische quick win wordt de emancipatorische waarde van het papieren kassaticket miskend. Daardoor wordt wie sociaal al zwak stond ten gevolge van de digitale revolutie verder verzwakt. Nochtans zijn er andere en meer fundamentele maatregelen mogelijk om verspilling tegen te gaan, die niet ten koste van deze groep gaat.

Jonathan Lambaerts studeerde sociaal-cultureel werk, filosofie en godsdienstwetenschappen. Hij is momenteel verbonden aan de Thomas More hogeschool.