‘Open brief aan de milieubeweging: ga voor meer doeltreffendheid’

‘Kunnen we die averechtse campagnes tegen bijvoorbeeld genetische manipulatie of kernenergie niet loslaten?’ schrijft milieu-activist en effectief-altruïs Stijn Bruers aan zijn vrienden in de millieubeweging.

Beste vrienden in de milieubeweging. Al meer dan twintig jaar heb ik samen met jullie acties gevoerd voor een betere wereld. Directe acties met Greenpeace, protestacties met Friends of the Earth, ludieke acties met JNM, voorlichtingsacties met WWF, politieke acties met Groen, en nog een handvol andere milieuorganisaties. We hebben samen gestreden tegen milieuvervuiling, voor natuurbehoud, tegen klimaatverandering, voor duurzaamheid, tegen uitputting van grondstoffen, voor biodiversiteit.

Maar zo’n tien jaar geleden ben ik tot het besef gekomen dat veel van onze engagementen allesbehalve doeltreffend waren. Ik ben toen door kritisch denken en wetenschappelijke studies van mening veranderd over bijvoorbeeld genetische manipulatie (GGO’s): van tegenstander naar voorstander.

Dat ‘vloeken in eigen kerk’ door een groene jongen vonden de media wel interessant. Ik kreeg ook steunbetuigingen van toch wel wat mensen in de milieubeweging die ook stiekem van mening zijn dat sommige standpunten van milieuorganisaties eerder contraproductief zijn.

Kunnen we die averechtse campagnes tegen bijvoorbeeld genetische manipulatie of kernenergie niet loslaten? Helaas, tien jaar later zie ik niet veel verandering. De bovenvermelde milieuorganisaties, in het bijzonder Greenpeace en Friends of the Earth, verzetten zich nog steeds tegen genetische manipulatie en kernenergie. De acties tegen GGO’s en kernenergie realiseren niet de beoogde doelstellingen van ecologische duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid in een gezonde, veilige omgeving.

GGO’s zijn niet slecht. Tientallen van de grootste wetenschappelijke instellingen, en de grote meerderheid (88%) van de bevraagde leden van de American Association for the Advancement of Science, stellen dat GGO’s over het algemeen veilig zijn voor het milieu en de consument. Na tientallen jaren van grootschalig gebruik van GGO’s zijn er nog steeds geen veiligheidsrisico’s vastgesteld die specifiek het gevolg zijn van de genetische manipulatie. Het gebruik van GGO’s in de landbouw heeft reeds veel bewezen voordelen in vergelijking met gangbare, GGO-vrije landbouw: een lager pesticidengebruik en landgebruik, een hogere soortenrijkdom op de akkers en een hoger inkomen voor de boeren. Andere potentiële voordelen van GGO’s zijn: een betere hitte- en droogteresistentie, hogere zouttolerantie, betere voedingswaarde, minder kunstmest, minder bodembewerking en -erosie, en minder voedselbederf.

Kernenergie is niet slecht. Volgens een representatieve steekproef van wetenschappers verbonden aan de American Association for the Advancement of Science, zijn twee derde van de wetenschappers voorstander van het bouwen van meer kerncentrales. Het decennialang grootschalig gebruik van kernenergie toont aan dat kernenergie tot de properste en veiligste energiebronnen behoort. Het aantal doden door vervuiling en ongevallen ligt bij kernenergie ongeveer 100 keer lager dan bij gascentrales en wel 1000 keer lager dan steenkool. Hernieuwbare energiebronnen (waterkracht, zonne-energie en windenergie) zijn ook vaak dodelijker dan kernenergie. Kernenergie kent de laagste CO2-uitstoot van alle energiebronnen. De klimaatimpact van kernenergie is 100 keer lager dan van fossiele brandstoffen.

Op vlak van eutrofiëring, landgebruik en emissies van kankerverwekkende en niet-kankerverwekkende giftige stoffen is kernenergie een factor tien beter dan fossiele brandstoffen. Als kernenergie wordt afgeschaft, zal een deel van die energie vervangen worden door fossiele brandstoffen, waardoor het aantal doden door vervuiling, ongevallen en klimaatverandering sterk kan toenemen. De bewering dat civiele kernenergieprogramma’s de kans vergroten dat landen naar kernwapens streven, kent onvoldoende bewijs. En wat betreft het kernafval is diepe geologische berging een geschikte oplossing. Het is zeer onwaarschijnlijk dat er door het diep geborgen kernafval in de toekomst meer doden gaan vallen dan door vervuiling en klimaatverandering ten gevolge van het verbranden van extra fossiele brandstoffen die kernenergie vervangen.

Het verzet tegen GGO’s en kernenergie is dus onwetenschappelijk, en doet mogelijks meer kwaad dan goed voor het milieu. Daarom zou de milieubeweging best haar verzet tegen deze technologieën staken. Dat kan eenvoudig door in haar campagnes en communicatie niet meer de woorden ‘kernenergie’, ‘kerncentrale’, ‘genetische manipulatie’ en ‘GGO’ te gebruiken. De milieubeweging hoeft daarom nog niet actief kernenergie en genetische manipulatie te promoten. Ik vraag louter om over deze thema’s te zwijgen.

In plaats van acties te voeren tegen genetische manipulatie en kernenergie, kunnen milieuorganisaties beter hun pijlen richten op bijvoorbeeld de dierlijke landbouw. Het gebruik van dieren in voedingsproductie is allesbehalve bevorderlijk voor het welzijn en de biodiversiteit op aarde. Dierlijke voedingsproducten (vlees, zuivel, eieren, vis, garnalen,…) dragen sterk bij aan dierenleed, klimaatopwarming, ontbossing, vermesting en verzuring van water en natuurgebieden, luchtvervuiling, bacteriële antibioticaresistentie, virale infectieziektes, vroegtijdige sterftes, hart- en vaatziektes, kankers en diabetes. Dierlijke producten zijn niet nodig in een gezonde volwaardige voeding.

De vermeende milieuproblemen van genetische manipulatie en kernenergie, zoals de oncontroleerbare verspreiding van onveilige stoffen of organismen in het milieu, treden niet op bij kernenergie en genetische manipulatie, maar wel in sterke mate bij dierlijke landbouw. Daarom is het beter om dierlijke landbouw af te bouwen in plaats van kernenergie en GGO-landbouw af te bouwen.

De milieubeweging kan concrete, haalbare en doeltreffende campagnes voeren tegen veeteelt en dierlijke producten, zoals het afschaffen van subsidies voor de veeteelt en het verbieden van reclame voor dierlijke producten. Vier vijfde van de Europese landbouwsubsidies zijn bestemd voor de veeteelt.

Dat belastinggeld kan beter gebruikt worden voor het ondersteunen van veeboeren in een transitie naar diervrije landbouw en voor het onderzoeken en ontwikkelen van diervrije eiwitten zoals kweekvlees. Net zoals onder druk van gezondheidsorganisaties een verbod op reclame voor tabak ingevoerd werd in tientallen landen, zo kunnen milieuorganisaties actie voeren voor een verbod op reclame voor vlees. De milieubeweging kan politici, supermarkten, voedingswinkels, media, advertentiebedrijven en reclamebureaus onder druk zetten om op korte termijn geen advertenties meer toe te laten voor vlees en voeding waarvan een dierlijk product het hoofdingrediënt is, en op lange termijn alle reclame voor niet-veganistische voedingsproducten uit te sluiten. 

Het afschaffen van veeteeltsubsidies en het verbieden van vleesreclame zijn ideale campagnes voor drukkingsgroepen binnen de milieubeweging. Ze zijn heel doeltreffend, omdat ze heel concreet en haalbaar zijn en verschillende grote voordelen bieden. Voor consumenten zijn de campagnes haalbaar. Zelfs milieubewuste vleeseters kunnen zich in deze campagnes vinden, want het gaat niet om een verbod op vlees eten. Voor politici zijn de campagnes haalbaar, want een afschaffing van veeteeltsubsidies kost geen belastinggeld en een vleesreclameverbod ligt in dezelfde lijn van een tabaksreclameverbod.

Eigenlijk is het eenvoudig voor de milieubeweging om veel doeltreffender te zijn. Wees niet meer tegen kernenergie en genetische manipulatie, maar wees tegen vleesreclame en veeteeltsubsidies. Er zijn nog andere campagnes van de milieubeweging die weinig of geen impact hebben, zoals campagnes voor lokale en biologische voeding. Die campagnes kunnen vervangen worden door effectievere strijdpunten, zoals campagnes voor grondloze voedingsproductie (verticale landbouw).  Hopelijk zien we binnen tien jaar een veel effectievere milieubeweging.

Vriendelijke groeten

Stijn Bruers (milieu-activist en effectief-altruïst)