Nieuwkomercoach Babah Tarawally: ‘Geen plaats voor de ongetemde man in de westerse samenleving’

Vrouwelijke nieuwkomers in Nederland doen het stukken beter dan hun mannelijke collega’s, stelt schrijver Babah Tarawally vast bij de trainingen die hij aan asielzoekers geeft. ‘Als die mannen hun weg willen vinden in Nederland, geven ze het best zo snel mogelijk de mannelijke privileges op die ze in hun thuisland genoten’, zegt Tarawally. Hij kan het weten. Hij groeide op in een polygaam gezin in Sierra Leone, vluchtte er voor de burgeroorlog en kreeg asiel in Nederland. Onlangs publiceerde Tarawally De getemde man, een boek waarin hij aan de hand van zijn eigen levensverhaal de westerse visie op mannelijkheid vergelijkt met de Afrikaanse.

Ik voelde me als een leeuw die van de jungle in de dierentuin was terechtgekomen.

De manier waarop mannelijkheid in Sierra Leone werd ingevuld, maakte u in uw jeugd niet bepaald gelukkig, zo blijkt uit uw boek.

Babah Tarawally: Mijn opa was stamhoofd en had twaalf vrouwen en ontelbaar veel kinderen. Mijn vader had drie vrouwen en achttien kinderen. De rolverdeling was strikt: de mannen verdienden het geld, de vrouwen zorgden voor de kinderen en het huishouden. Als kind hielp ik mijn moeder en oma en genoot ik van hun aandacht en knuffels. Mijn vader speelde amper een rol in mijn opvoeding, tot ik twaalf werd en hij me van de ene dag op de andere bij de vrouwen weghaalde. Ik moest een man worden. Dat betekende dat ik voortaan niet meer in de keuken mocht komen en dat huilen of knuffelen verboden was. Van mijn vader kreeg ik weinig affectie. Mannen mogen geen emoties tonen in Sierra Leone. Op de begrafenis van mijn moeder vorig jaar was ik de enige man die huilde.

Hoe was het voor u toen u als 23-jarige oorlogsvluchteling in Nederland aankwam?

Tarawally: In Sierra Leone dwongen harde, autoritaire mannen zoals mijn vader en grootvader respect af. Jarenlang hebben ze geprobeerd om van mij een ‘betere’ man te maken – ik liep niet stoer genoeg en was naar hun normen te zachtaardig, begrijpend en gevoelig. In Nederland bleken die eigenschappen voor een man helemaal aanvaard, gewaardeerd zelfs. Het was een opluchting dat ik hier mezelf kon zijn. Tegelijk was de verhuizing ook verwarrend. De eigenschappen die mijn vader en opa succesvol maakten – trots, dominant, meedogenloos – werden hier als toxisch bestempeld, terwijl ik Nederlandse vrouwen zag met exact dezelfde eigenschappen. Anderzijds ontmoette ik succesvolle mannen die compleet anders waren dan mijn vader en grootvader. En relaties bleken hier veel ingewikkelder. In Sierra Leone kiezen mannen een vrouw. Ze betalen een bruidsschat en de vrouw staat klaar om hen als een koning te dienen. Nederlandse vrouwen staan op hun onafhankelijkheid. Dat ze seks met je willen, betekent niet dat ze zich aan je willen binden, zoals ik al snel ondervond. Ik voelde me als een leeuw die van de jungle in de dierentuin was terechtgekomen, en al zijn voorrechten verloren had. Die transitie is niet te onderschatten, vooral omdat de meeste mannen zich niet eens van hun privileges bewust zijn.

Was dat ook voor u het geval?

Tarawally: Zeker. In mijn jeugd had ik me weleens afgevraagd waarom mijn moeder niet dezelfde rechten had als mijn vader, maar pas toen ik in Nederland was, ben ik daar verder over gaan nadenken. In 2017 was ik als ambassadeur voor de ngo Amref Flying Doctors bij de Masai in Kenia, voor een campagne tegen de genitale verminking van vrouwen. Meisjes worden er besneden wanneer ze amper acht of negen zijn, en daarna kunnen ze worden uitgehuwelijkt. Mijn dochters hadden toen precies die leeftijd. Ik mocht er niet aan denken dat het hen zou overkomen. Daar heb ik begrepen dat het mannen zijn die voor vrouwen die keuze maken en daarmee de ongelijkheid in stand houden. Alle vrouwen in mijn familie in Sierra Leone zijn besneden. Dat ik heb kunnen studeren en mijn zussen niet, heeft daarmee te maken. Als man mocht ik gaan en staan waar ik wilde, terwijl voor mijn zussen een avondklok gold. Het was nooit eerder tot mij doorgedrongen dat ik die privileges had omdat ik een man ben. Had ik geen dochters gekregen, ik had het misschien nooit beseft.

U geeft al tien jaar voorlichting en begeleiding aan nieuwkomers in Nederland. Welke problemen ziet u bij mannelijke zwarte vluchtelingen?

Tarawally: Ik zie dat ze niet meer weten hoe man te zijn, en dat de totaal andere man-vrouwverhouding hen parten speelt bij hun integratie. Ik breng hen de nodige soft skills bij: dat ze niet naar de borsten van een vrouw mogen staren, hoe diep haar decolleté ook is, en dat ze bij een sollicitatiegesprek niet alleen met de mannen moeten praten, want het is misschien de vrouw die ze onbewust negeren die over de aanwerving beslist. Voor mannen die hier samen met hun vrouw aankomen is het vaak confronterend dat zij hier meer rechten heeft dan in hun thuisland. Of ze hier nu alleen zijn of als koppel, die mannen moeten hun mannelijkheid anders invullen dan ze gewoon zijn. Ik probeer hen over die drempel te helpen, door uit te leggen dat ze hier een grotere kans hebben op een succesvol leven als ze de privileges opgeven die ze als man in hun cultuur hadden. De meesten zien dat als een verlies, terwijl ze er net veel bij winnen. Ze horen het niet graag wanneer ik zeg dat hun vrouw hier ook moet werken als ze willen rondkomen, maar uiteindelijk valt er veel stress weg als ze de verantwoordelijkheid voor het gezinsinkomen kunnen delen. Daar staat tegenover dat die mannen ook hun deel van het huishouden moeten doen, en dat roept weerstand op. Mijn Afrikaanse vrienden vonden het maar niks dat ik achter een kinderwagen liep. Maar ik genoot ervan, en het gaf mij de kans om een sterke band op te bouwen met mijn kinderen, een band die ik met mijn vader nooit heb gehad.

Dat is wat u bedoelt met de ‘getemde man’, zoals de titel van uw boek luidt?

Tarawally: Dat is inderdaad de getemde man, voor wie mijn boek een pleidooi is. Een man wiens mannelijke en vrouwelijke energie in balans zijn, een man die emotioneel, communicatief en luistervaardig is. Misschien heeft het woord ‘getemd’ een negatieve connotatie, alsof je van alles is afgepakt. Terwijl een man die zijn privileges opgeeft daar veel voor terug krijgt. De ‘getemde’ man is trouwens de enige soort die hier kan overleven naast een geëmancipeerde vrouw. Voor de ongetemde man is er geen plaats in de westerse maatschappij, dat heeft de #MeToo-beweging pijnlijk duidelijk gemaakt.

Hoe komt het dat vrouwelijke nieuwkomers makkelijker hun weg vinden in Nederland?

Tarawally: Zij hebben hier meer vrijheid dan in hun thuisland. Het is alsof er een kooi voor hen open gaat, en dus gaan ze rennen, want ze hebben wat in te halen. Mannen, daarentegen, zijn hun voordeel net kwijtgeraakt. Daarom keren Afrikaanse mannen vaker terug naar hun land, terwijl de vrouwen liever hier blijven. Eens ze van de vrijheid hebben geproefd en iets voor elkaar hebben gekregen wat ginder nooit had gekund, zijn ze niet bereid zich opnieuw te laten onderdrukken. Dat heb ik heel duidelijk gezien bij een girlpowertraining die ik gaf aan meisjes uit Eritrea en Syrië. Die vonden razendsnel een goede baan en deden het zoveel beter dan de jongens in die gemeenschappen, dat die laatsten zich onzeker en achtergesteld voelden. Op de uitdrukkelijke vraag van die jongens heb ik ook voor hen zo’n training ontwikkeld.

Uw moeder had voor u een vrouw uitgezocht in Sierra Leone. U wees die optie resoluut af, maar we zien dat nogal wat goed geïntegreerde migrantenmannen een vrouw uit eigen land verkiezen. Hoe verklaart u dat?

Tarawally: ‘Ze is stil en rustig, en ze zal alles doen wat je vraagt’, zei mijn moeder over de vrouw die ze voor mij had gevonden. Maar wat moet ik met een vrouw die niet praat? Ik wil een vrouw die mij intellectueel uitdaagt, en een relatie die op gelijkwaardigheid gebaseerd is. In mijn boek vertel ik over een Afrikaanse man die zo’n gelijkwaardige relatie had, maar toen die afsprong toch een onderdanige bruid liet overkomen uit zijn thuisland. Waarop de man opnieuw veranderde in een soort Afrikaanse heerser: zijn vrouw mocht niet mee op stap en hij deed niets meer in het huishouden. Je mag de kracht van cultuur en traditie niet onderschatten. Daarom schreef ik dit boek: om uit te leggen hoe het patriarchaat in elkaar zit en waarom het zo hardnekkig is. Pittig detail is wel dat die vrouw haar man uiteindelijk heeft verlaten: ze had in Amerikaanse soaps gezien dat vrouwen ook een ander leven konden hebben. (lacht)

In het Westen zien we een reactionaire stroming die terug wil naar de traditionele rollenpatronen, met figuren zoals Andrew Tate die scoren bij jonge mannen, zelfs bij een groep jonge vrouwen. Hoe kijkt u daarnaar?

Tarawally: Bij elke vooruitgang hoort tegenwerking. Die beweging zal een zekere invloed hebben, maar zal het pleit niet winnen. Ze is niet meer dan een achterhoedegevecht van de verliezers die bang zijn dat de rechten die anderen krijgen hun rechten zullen inperken. Ze dwalen: mannen hebben meer baat bij geëmancipeerde dan bij onderdrukte vrouwen.