‘Na dodelijke steekpartij in woonzorgcentrum: moeten we echt voor iedereen zorgen?’

‘Mijn vrijheid eindigt waar die van een ander begint: zo mag het niet ook met veiligheid zijn. Een écht inclusieve zorg, dat is een zorg die soms ongemakkelijk voelt, wat schuurt zelfs’, schrijft Luc Van Gorp over de discussie die ontstond na de moorden in een woonzorgcentrum in Dentergem.

Vorige week vermoordde een 91-jarige bewoner van een woonzorgcentrum drie medebewoners. Hij bleek enkele jaren geleden ook zijn echtgenote met geweld om het leven te hebben gebracht.
De eerste vraag die rijst: wat deed die man dáár? Waarom woont hij in een woonzorgcentrum, en zit hij niet in de gevangenis? Het simplistische antwoord: er moest iémand voor hem zorgen. Het gaat om een hoogbejaarde dementerende man met een ernstige geestesstoornis, zo oordeelden de gerechtelijke experts. Dat is niet iemand die je rustig thuis laat wonen met ondersteuning van een thuisverpleegkundige en een warme maaltijddienst.

De man verbleef na de moord op zijn echtgenote in de gevangenis, maar kon daar niet voldoende omkaderd worden door zijn complexe zorgproblematiek. In een forensisch psychiatrisch centrum, waar hij eigenlijk geïnterneerd moest worden, was geen plek. Dus werd een woonzorgcentrum voor de man gevonden in afwachting van een definitieve oplossing. “Wij willen zorgen voor broze en kwetsbare mensen, wat ook hun verleden is”, zei Dirk Lips, algemeen directeur van Curando, de zorggroep die eigenaar is van het woonzorgcentrum in Dentergem de dag na de feiten in de krant. Justitie verzekerde hem dat de man veilig kon opgenomen worden in een woonzorgcentrum met een normale bezetting.

‘Wat ook hun verleden is’: daarmee vat hij de kern van de zaak. De zorg is er voor iedereen. Echt iédereen. Moordenaars, verkrachters, drugsverslaafden, dieven, oplichters: ook zij hebben misschien op een dag zorg nodig. De mensen en middelen vrijmaken op de zorg voor hen te garanderen, daar scoor je als politicus niet mee in een land dat andere prioriteiten heeft in deze geopolitiek en budgettair uitdagende tijden.

En toch is dat net de kern waar zorg om draait: dat je voor iedereen zorgt en nóóit iemand in de steek laat. Het is erg makkelijk om goede zorg te geven aan al wie likeable is. Mensen ‘zoals wij’ in wiens verhaal we ons herkennen; ‘de onzen’.

Afgelopen zomer liep ik een week stage op de ziekenboeg van de gevangenis van Dendermonde. Daar moet je niet naïef binnenstappen: het zijn doorgaans geen lieverdjes. Mensen zitten in de gevangenis omdat ze een grens hebben overtreden van wat we als samenleving aanvaardbaar vinden. Maar het is niet omdat zij een grens hebben overschreden, dat wij dat ook moeten doen.

De gevangenissen en psychiatrische inrichtingen voor geïnterneerden, maar ook de reguliere psychiatrische zorg, en justitie als geheel, zijn structureel ondergefinancierd. Er gaat geen nieuwsweek voorbij zonder dat er een schrijnend verhaal opduikt van iemand op een wachtlijst. Afgelopen week was dat dus Aloïs D., die in afwachting was van de beslissing van de Kamer van de Bescherming van de Maatschappij over zijn definitieve lot.

Het is tragisch dat dit net gebeurt in de ouderenzorg, een sector die zelf onder enorme druk staat, maar waarin zorgverleners en hun leidinggevenden zich elke dag blijven inzetten in werkomstandigheden die allesbehalve vanzelfsprekend zijn. De directie van het woonzorgcentrum nam de moedige beslissing om de man onderdak te geven, geruggensteund door het advies van justitie.

Een zorgzame samenleving, dat is een all-inclusive. Er mag eigenlijk geen ondergrens zijn: voor deze groep mensen gaan we wél nog kwalitatief zorgen, maar voor de andere groep doen we echt het minimum minimorum.

Om die zorgzame samenleving te realiseren moeten we inzetten op drie aspecten: veiligheid, authentieke connectie en zingeving. Veiligheid gaat niet alleen om de veiligheid van de drie overleden rusthuisbewoners die duidelijk niet gegarandeerd kon worden.

Het gaat eigenlijk ook om de veiligheid van de dader: de veiligheid dat er ook voor hem kwalitatieve en toegankelijke zorg is. Mijn vrijheid eindigt waar die van een ander begint: zo mag het niet ook met veiligheid zijn. Een écht inclusieve zorg, dat is een zorg die soms ongemakkelijk voelt, wat schuurt zelfs. Moeten we écht ook voor die mens zorgen? En wat dan met de anderen? Ja, het antwoord is altijd ja, maar dan moeten we wel een tandje bijsteken en de professionals de ruimte en de middelen geven om echt iedereen de zorg te bieden die hij of zij nodig heeft.