‘Moeten alleen nog leerkrachten en verpleegkundigen een betaalbaar huis krijgen?’

In Amsterdam staat een prachtig gebouw waar alleen mensen met een essentieel beroep mogen wonen. ‘Leuk voor hen, maar dat verandert niets aan het tekort aan leerkrachten en zorgwerkers’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.

Lisa zag het helemaal zitten om les te geven. Na zeven jaar in een bank vond ze het tijd worden om iets met haar educatieve masterdiploma te doen. Toen ze vorige maand een e-mail stuurde naar haar oude middelbare school, kreeg ze meteen antwoord. Ja, ze zochten een leerkracht Nederlands. Heel dringend zelfs. Tijdens het sollicitatiegesprek stelde de directeur haar al na tien minuten voor om op 1 september op zijn school aan de slag te gaan. Dus gaf Lisa haar ontslag in de bank en ging ze op zoek naar een huurwoning in de buurt van de school. Al snel bleek zowel een bescheiden rijhuis als een flat in Leuven onbetaalbaar te zijn. Zelfs in de wijde omgeving van de stad kon ze zich met haar loon geen woonst veroorloven.

Iedereen weet inmiddels wel dat het tekort aan betaalbare woningen in centrumsteden minstens zo groot is als dat aan leerkrachten. Dat is niet alleen in België zo. Ook in Nederland, waar de woonnood nog veel erger is, hebben scholen de grootste moeite om vacatures ingevuld te krijgen. In Amsterdam blijkt het gebrek aan passende woningen zelfs de belangrijkste oorzaak voor het lerarentekort te zijn. Daarom werd in de nieuwbouwwijk IJburg het wooncomplex Juf Nienke opgetrokken: een energieneutraal gebouw met betaalbare studio’s, flats en eengezinswoningen waar alleen mensen met een zogenaamd essentieel beroep mogen wonen. Om er te kunnen intrekken, moet je leerkracht, verpleegkundige of politieagent zijn.

‘Heel wat essentiële beroepen leveren een lager loon op dan het Belgische gemiddelde.’

Ook in Vlaanderen zouden steden op die manier wellicht meer mensen kunnen aantrekken om in knelpuntberoepen te werken. Zeker zorgwerkers en leerkrachten, want zij verdienen vandaag vaak te weinig om een fijn huis in een dure centrumstad te kunnen huren of kopen.

Zo verbazend is dat niet. Tijdens de pandemie al bleken essentiële beroepen in veel gevallen een lager loon op te leveren dan het Belgische gemiddelde. Vandaar dat het tekort aan (onder meer) leerkrachten en verpleegkundigen vooral in de prijzige steden zo nijpend is. Mochten ze er betaalbare woningen aangeboden krijgen, dan konden er wellicht heel wat meer vacatures worden ingevuld.

Alleen is dat geen duurzame oplossing. Aangezien er ondertussen in heel Vlaanderen een tekort is aan zorg- en onderwijspersoneel wordt het probleem dan alleen maar verschoven. Dat gebeurt vandaag al in de zorgsector, waar diensten voor thuisverpleegkunde, ziekenhuizen en woonzorgcentra op alle mogelijke manieren medewerkers van elkaar proberen af te snoepen. Doorgaans beloven ze daarbij geen betaalbare woning, maar wel ideale werkuren, extra vakantiedagen of een salariswagen.

De vraag is ook of het wel zo’n goed idee is om een onderscheid te maken tussen essentiële en gewone jobs en daar dan voordelen of plichten aan te koppelen. Onvermijdelijk ontstaat op die manier een hiërarchie die alleen maar afgunst kan opwekken. Want zou niet iedereen zich een passende woonplek moeten kunnen veroorloven? Onafhankelijk van zijn of haar job? In Juf Nienke zijn trouwens niet alle mensen met een zogenaamd onmisbare baan welkom. Alleen wie een essentieel knelpuntberoep heeft, kan er wonen. Ook dat is een heikel criterium. Wat als onderwijsvacatures over een aantal jaar weer vlot ingevuld raken? Worden de huidige huurders dan vervangen door mensen met een vak waar op dat moment meer vraag naar is?

Hoe dan ook is de kans groot dat (lokale) overheden en werkgevers de komende tijd almaar creatiever zullen worden in het zoeken naar manieren om voldoende zorg en onderwijs te kunnen blijven aanbieden. Met lapmiddeltjes en voorrangsregels zullen ze er nochtans niet komen. Om het groeiende tekort aan onderwijs- en zorgpersoneel echt op te lossen, zijn er vergaande en structurele maatregelen nodig. De werkdruk moet draaglijk zijn, starters moeten een degelijke begeleiding krijgen, en er moeten een passend loon én meer respect tegenover staan. Om te beginnen. Alleen dan zullen meer jongeren voor de zorg en het onderwijs kiezen en zullen minder mensen op den duur weer afhaken.

Lisa twijfelt ondertussen of ze wel in Leuven wil lesgeven. Misschien zegt ze die baan nog op en blijft ze gewoon in Limburg wonen. Vlakbij is een kleine middelbare school waar ze ook al schreeuwen om leerkrachten Nederlands. Daar zou ze helemaal zelf haar werkuren mogen kiezen.