‘Burgemeester, weet u wel wat u ons aandoet?’

Op papier zien beleidsmaatregelen er vaak heel anders uit dan in de praktijk. ‘Daarom zouden politieke mandatarissen verplicht moeten worden om een échte stage te doen die bij hun bevoegdheid aansluit’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.

Reinie Melissant, de burgemeester van het Nederlandse Gorinchem, is onlangs afgestudeerd als verpleegkundige. Met die studie begon ze nadat ze in de oudejaarsnacht van 2019 op 2020 met de politie op patrouille was geweest. Onderweg kregen ze een melding over een verwarde vrouw die blootvoets en in pyjama door de stad zwierf. Nadat ze haar hadden kunnen overtuigen om in het politiebusje te stappen, brachten ze haar terug naar het psychiatrisch centrum waar ze gedwongen was opgenomen. In Nederland is het zo goed als altijd de burgemeester die zo’n crisismaatregel, zoals een spoedprocedure voor gedwongen opname daar heet, moet bekrachtigen. ‘Burgemeester, weet u wel wat u mij aandoet als u een crisismaatregel neemt?’ vroeg de vrouw. Melissant stond met haar mond vol tanden.

Tijdens haar verpleegkundestudie deed de burgemeester niet alleen stage in de psychiatrie, maar ook in de thuisverpleging en in een geriatrisch revalidatiecentrum. Wat ze daar vooral uit leerde, is dat de kloof tussen de systeemwereld (de maatregelen die overheden of organisaties nemen) en de leefwereld (hoe mensen die ervaren) veel groter is dan ze dacht. Zo was er een patiënt die in tranen uitbarstte omdat hij geen idee had hoe hij in het ziekenhuis moest raken en in het revalidatiecentrum bleken heel wat ouderen niemand te hebben die hun vuile kleren kon wassen. En dat terwijl besturen er al te vaak van uitgaan dat burgers altijd wel iemand in de buurt hebben die hen uit de nood kan helpen. ‘Daarom adviseer ik mijn collega-burgemeesters: zoek eens een halve dag per week de werkvloer op’, zegt Melissant. ‘Dan ben je na een jaar gegarandeerd een andere bestuurder geworden.’

Daar moest ik aan denken toen ik een paar dagen geleden met een Vlaamse schepen sprak. ‘Als lokaal bestuurder heb je directe impact op het leven van je inwoners’, zei hij. ‘En de voorbije jaren heb ik een paar keer gemerkt dat we die impact soms totaal verkeerd inschatten.’ Hij vertelde over een recent bezoek aan een woonzorgcentrum. Toen hij een nieuwe bewoonster vroeg waarom ze er was ingetrokken, antwoordde ze: ‘Door u en de rest van uw partij.’

Daar geloofde de schepen eerst niet veel van, want het ouderenbeleid van zijn partij is er net op gericht om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Tot de vrouw vertelde dat de problemen begin dit jaar waren begonnen toen de bushalte in haar straat werd afgeschaft. Ze was te slecht ter been om naar de volgende halte te stappen waardoor ze niet meer naar de buurtsupermarkt, de apotheek of de huisarts kon gaan.

Vervolgens waren ze in haar wijk begonnen met de heraanleg van de trottoirs. De plank die haar voordeur tijdens de werken met de straat verbond, was te wankel voor iemand die moeilijk stapt. Alsof dat niet erg genoeg was liet de thuisverpleegkundige weten dat ze voorlopig niet meer kon langskomen. Door de wegomlegging in de wijk verloor ze zoveel tijd dat ze niet langer al haar patiënten kon bedienen. Daar schrok de schepen zo van dat hij zich heeft voorgenomen om na gemeenteraadsverkiezingen geregeld voor de Minder Mobielen Centrale te werken. Hij denkt veel te kunnen leren uit de verhalen van de passagiers.

Nu is het natuurlijk weinig realistisch om alle beleidvoerders te verplichten om een paar dagen per week op de een of andere werkvloer mee te draaien. Laat staan om een studie basisverpleegkunde, sociaal werk of orthopedagogie aan te vatten. Maar er valt wel iets te zeggen voor stages die aansluiten bij de bevoegdheden van schepenen, burgemeesters en – waarom niet – ministers. Zeker als het gaat om domeinen waar ze bij hun aantreden totaal niets van kennen.

Zou het echt zo gek zijn dat de kersverse minister van Welzijn – zónder camera’s in de buurt – eerst twee weken in een woonzorgcentrum werkt, dat wie bevoegd is voor sociale zaken stage doet bij een armoedeorganisatie of dat de schepen van Jeugd een tijdje met een straathoekwerker meeloopt?

Reinie Melissant beweert in elk geval dat ze door haar stages een betere burgemeester is geworden. Niet zozeer doordat ze nu een katheter kan inbrengen, maar wel omdat ze heeft geleerd om zich écht haar burgers te verplaatsen.