Meer echtscheidingen en ontrouw, minder diepgang: hoe beïnvloedt de stad liefdesrelaties?

Houden we in de stad van iemand zoals op het platteland? In haar eerste essay analyseert de Franse journaliste Pauline Machado de liefdesdynamiek van grote steden. ‘Om in de stad gelukkig te zijn in een relatie, moet je proberen gewoontes van het platteland over te nemen.’

Ze zucht van verveling, een glas rode wijn in de hand, haar ogen gefixeerd op een borrelplankje dat ze nauwelijks heeft aangeraakt. Tegenover haar zit een man die ze de avond voordien in hartje Parijs heeft aangesproken. Hij overspoelt haar al twee uur lang met eindeloze details over zijn carrière. Haar gedachten dwalen af. Liefde in de stad heeft echt iets unieks, bedenkt ze. Twaalf jaar later zal haar overpeinzing – zij het iets meer onderbouwd – op papier belanden. In het essay Foules sentimentales: comment la ville impacte l’amour onderzoekt de Franse journaliste Pauline Machado de stedelijke liefdesdynamiek. Aan de hand van interviews, sociologische en antropologische referenties en persoonlijke ervaringen decodeert Machado in haar essay het Parijse datinggedrag in het tijdperk van de hyperconsumptie. De conclusies zijn ook toepasbaar op andere hoofdsteden, zoals Brussel.

De statistieken zijn eensluidend: of het nu gaat om Parijs of Brussel, het percentage vrijgezellen is aanzienlijk groter in de stad dan op het platteland. Toch is de stad een ware goudmijn voor ontmoetingen. Hoe verklaart u die paradox?

Pauline Machado: Door de vele bars, restaurants en nachtclubs bieden steden overvloedig veel mogelijkheden om mensen te ontmoeten. Maar het moeilijkste is niet zozeer het vinden van liefde, maar eerder in het aangaan en voortzetten van een relatie. In steden gaat alles sneller, en die snelheid heeft er alle aspecten van het leven overgenomen: werk, sociale agenda… In een grootstad zijn er veel meer mogelijkheden voor afleiding en amusement dan op het platteland of in kleinere steden. Die snoepen tijd af die besteed zou kunnen worden aan het opbouwen van een relatie, aan het omzetten van een ontmoeting in een echte relatie. Door die stedelijke hectiek schakelen mensen ook sneller tussen oppervlakkige relaties.

Profiteren stadsbewoners wel genoeg van de vele plaatsen waar ze elkaar kunnen ontmoeten?

Machado: Niet echt. Dat zie je aan het aantal mensen dat op datingapps zit. In 2017 had 56 procent van de Parijzenaars zich minstens één keer aangemeld op een van die apps, tegenover slechts 30 procent van de Fransen. Dat cijfer is nog gestegen sinds de covidpandemie. Hoewel Parijs enorm veel aantal mogelijkheden biedt om mensen fysiek te ontmoeten, wenden stedelingen zich dus liever tot het internet. Is het aanbod zo duizelingwekkend dat het ons afschrikt? Misschien. Misschien heeft het deels ook te maken met een soort frustratie over het niet kunnen vinden van iemand die ons bevalt. In Parijs, de stad van de liefde, is meer dan 50 procent van de mensen vrijgezel. Dat kan mensen een gevoel van eenzaamheid middenin de menigte geven. Tegelijk zorgt de aanwezigheid van al die mensen ook voor een soort anonimiteit, en die kan bevrijdend werken.

Volgens u zorgt de anonimiteit van de grootstad bij veel mensen voor een vorm van zorgeloosheid, en die zou het makkelijker maken om op zoek te gaan naar liefde. ‘Als we afgewezen worden, hoeven we er alleen maar over te zwijgen en niemand zal het ooit weten komen’, schrijft u.

Machado: Inderdaad. Men heeft vaak de indruk dat in de stad meer eenzaamheid is dan op het platteland omdat mensen er moeilijker banden kunnen smeden. Dat klopt in zekere zin. Op het platteland kom je geregeld je buren tegen, je hebt je vaste plekken, je favoriete bakker. Tegelijk is het niet per se beter om iedereen te kennen. Uitgaan in de wetenschap dat je doen en laten in de gaten wordt gehouden, of op zijn minst het onderwerp van mogelijke roddels zal zijn, belemmert je ook om jezelf te zijn en je vrij te voelen. Dat kan een zekere mate van isolatie met zich meebrengen. De metropool heeft een emancipatoire kant. De stad kan je verlossen van sociale druk, je hebt er geen reputatie die je voorafgaat. Dat zorgt voor meer vrijheid. In het essay heb ik het over de getuigenis van Laura. Na een moeilijke breuk zocht zij een partner om ‘er weer bovenop te komen’. Door de anonimiteit die de stad haar bood, kon ze in die periode mensen ontmoeten die niets van haar afwisten en die ze niet haar hele voorgeschiedenis hoefde te vertellen. Een kus of een onenightstand werd de volgende dag niet een gespreksonderwerp of roddel. Niemand wist er iets van.

Doordat een stad zo uitgestrekt is, loop je er ook minder risico je ex op straat tegen te komen. Zo kun je gemakkelijker de bladzijde omslaan.

Machado: Absoluut, en veel bronnen bevestigen dat. Colette Pétonnet, een antropologe gespecialiseerd in stedelijke dynamieken, stelt dat de anonimiteit van de grootstad een soort beschermende bubbel biedt, die verhindert dat we oog in oog komen te staan met iemand die ons hart heeft gebroken. Natuurlijk kan na een breuk het verlangen groot zijn om de geliefde wél tegen het lijf te lopen en het vuur weer aan te wakkeren. In dat geval kan anonimiteit schadelijk lijken. Maar op lange termijn realiseer je je dat al die mogelijkheden om je te vermaken en te herstellen zonder het risico de ander tegen te komen, je helpen om verder te gaan. Je wordt niet constant geconfronteerd met herinneringen aan elkaar, je hoeft niet bang te zijn om hem of haar tegen te komen bij de bakker of in het café om de hoek. Het helpt je wonden te helen. Het stelt je in staat om afstand te nemen, zowel geografisch als mentaal, terwijl je op dezelfde plek blijft wonen. Tenminste als die ex-partner geen deel uitmaakt van je vriendenkring, want dan is de kans dat je hem of haar tegenkomt even groot in een dorp van 800 inwoners als in een grote stad. Bovendien heeft de stad, met haar rijkdom op cultureel en sociaal vlak, echt een helend effect.

Die anonimiteit kan ook egoïstisch gedrag bevorderen. Ghosting bijvoorbeeld, waarbij iemand van de ene dag op de andere alle communicatie met de andere stopzet.

Machado: Zeker. Veel mensen grijpen de anonimiteit van de stad aan om zonder verantwoording te verdwijnen – er is slechts 1 kans op 10.000 dat ze de persoon in kwestie opnieuw tegen het lijf lopen. Ghosting kan ook worden verklaard door de hyperconsumptie in een stad. Men springt er makkelijker van de ene relatie naar de andere, men ‘neemt’ en ‘gooit weg’. Desalniettemin denk ik dat als je laf bent, je zowel in de stad als op het platteland laf zult zijn. De filosofe Marie Robert brengt een interessante nuance aan: zij vindt dat de menigte juist het verantwoordelijkheidsgevoel kan vergroten. Als je weet dat de consequenties van je acties minder zichtbaar zullen zijn, sta je oog in oog met de persoon die je eigenlijk wilt zijn. Als je stilletjes alle contact kunt verbreken, maar er toch voor kiest om je verantwoordelijkheid te nemen, uitleg te geven en respectvol te handelen, zegt dat veel over jezelf.

Ontrouw komt volgens de statistieken vaker voor in de stad dan op het platteland. Bevorderen steden ontrouw?

Machado: Je kunt er makkelijker vermijden dat je wordt betrapt. Maar ook de vele verleidingen en mogelijkheden om mensen te ontmoeten spelen mee. Die heb je veel minder op het platteland. Dat betekent niet dat er op het platteland niet vreemdgegaan wordt, maar daar leidt ontrouw minder vaak tot een scheiding. Want buiten de metropolen is de sociale druk groter. Ontrouw zal er dus vaker binnen het koppel worden opgelost.

U spreekt vaak over het idee van engagement, dat belangrijker zou zijn buiten de steden. ‘Op het platteland kom je samen en blijf je samen’, schrijft u. Is een duurzame relatie onmogelijk in een stedelijke omgeving?

Machado: Niet onmogelijk, maar wel moeilijker. De cijfers tonen aan dat in de stad vrouwen veel later kinderen krijgen dan op het platteland. In Parijs is de gemiddelde leeftijd van een moeder bij haar eerste bevalling 33 jaar, tegenover 30,6 jaar voor Franse vrouwen in het algemeen en 29,5 jaar voor vrouwen die in meer afgelegen gemeenten wonen. Dat bewijst dat afhankelijk van de omgeving bepaalde levensfasen eerder of later plaatsvinden. Dat verschil heeft ook te maken met de levensduurte, de duur van eventuele studies — langer in de stad — enzovoort. Het is moeilijker een relatie aan te gaan als je eerst wilt studeren en een carrière opbouwen. En doordat er op het platteland veel minder potentiële partners zijn, voel je je misschien sneller gemotiveerd om samen te blijven. De denkwijze is dan anders, het engagement is ook sterker omdat het weinig voorkomt dat je meerdere keren in je leven echt verliefd wordt.

Alleen zijn komt op het platteland ook minder voor dan in de stad. Het wordt er sociaal ook minder geaccepteerd.

Machado: Dat klopt. Vrijgezel zijn wordt anders beoordeeld in de stad dan op het platteland. Het wordt er ook minder geassocieerd met isolatie. Alleen wonen in Parijs zal minder problemen opleveren met integratie of sociaal leven omdat het aantal vrijgezellen er hoger is en de stad tal van activiteiten biedt, in tegenstelling tot het platteland, waar verveling een reden kan zijn om een relatie aan te gaan. Wanneer ik over verveling spreek, is dat absoluut niet denigrerend bedoeld. Ik ben zelf opgegroeid op het platteland. Laten we zeggen dat het leven er minder hectisch is. Er is minder afleiding, er zijn minder uitgaansmogelijkheden. Het sociale leven is er minder druk, wat niet betekent dat het minder rijk of interessant is. In elk geval zal die relatieve rust mensen er wellicht toe aanzetten om sneller hun leven met iemand te delen.

Machado: Inderdaad. In de stad is de hustle culture (cultuur van hard en lang werken, nvdr) meer aanwezig. De statistieken bevestigen dat: stedelingen brengen meer tijd door op het openbaar vervoer en werken later door dan op het platteland. Dat is tijd die niet besteed wordt aan vriendschappen of liefdesrelaties. Op het platteland, waar het tempo minder hoog ligt en mensen in hun vrije tijd niet van hot naar her hoeven te rennen, is er meer ruimte voor het onderhouden van vriendschaps- en liefdesrelaties. Stedelingen zullen ruimte maken voor ontmoetingen, maar vervolgens een schrijnend gebrek aan tijd hebben om die relaties te laten groeien en evolueren. In mijn essay concludeer ik dat je, om in de stad gelukkig te zijn in een relatie, moet proberen gewoontes van het platteland over te nemen: je isoleren van de omgevingsdrukte, een eigen bubbel creëren en je tijd nemen.

Leidt de stedelijke hectiek tot een soort hyperconsumptie van de liefde? Verhindert het dat relaties dieper worden?

Machado: Laten we zeggen dat je in de stad wat harder moet vechten om een stevige band met iemand te smeden en daarna een duurzame relatie op te bouwen. Liefhebben in de stad vraagt strijdlust, vastberadenheid en wilskracht. Je moet ervoor kiezen om iemand nog een keer te zien, het bij hem of haar te houden en te investeren in iets dat meer is dan een oppervlakkige relatie.

Is liefde op het platteland dan eenvoudiger is dan liefde in de stad?

Machado: Eenvoudiger is het niet. Het idee dat alles eenvoudiger is op het platteland is een vooroordeel, een soort geromantiseerde projectie. Ja, het is er gemakkelijker om relaties te verdiepen. Het leven op het platteland heeft een bepaalde authenticiteit, dingen verlopen er in een langzamer tempo, en dat is bevorderlijk voor interpersoonlijke relaties. Maar in tegenstelling tot wat stedelingen neigen te denken, is het buiten de stad ook vaak moeilijk leven. Uit een enquête die werd afgenomen tijdens de covidpandemie bleek dat veel Parijse managers in die periode wilden verhuizen naar het platteland, omdat ‘alles daar eenvoudiger is’. Natuurlijk is het leven er minder hectisch. Er zijn minder mensen, er is minder overstimulatie. Maar kijk naar de situatie waarin veel boeren zich bevinden, en je realiseert je al snel dat het leven er niet echt makkelijker is. Het zijn gewoon verschillende levensstijlen. Volgens psychologe Marie-Noëlle Pichard-Bonnet ervaren stedelijke en landelijke koppels over het algemeen dezelfde moeilijkheden: jaloezie, een gebrek aan vertrouwen, verschillende toekomstvisies….

U spreekt veel over de invloed van films en series op het romantische beeld dat met de stad wordt geassocieerd.

Machado: Reeds op jonge leeftijd worden onze verwachtingen die we koesteren over de liefde beïnvloed door films, verschillend afhankelijk van het geslacht. Meisjes identificeren zich van nature met het vrouwelijke personage. In sprookjes wacht de prinses op de prins met het witte paard, degene die alles wonderbaarlijk maakt. Jongens identificeren zich dan weer met die prins: hij is knap, woont in een kasteel, is rijk. Het is een goede partij die het leven van een vrouw fantastisch maakt. Vaak vindt de ontmoeting tussen die twee zeer beperkte personages plaats tijdens een prestigieus bal in het kasteel.

Met het ouder worden maken sprookjes geleidelijk plaats voor romantische komedies. De plaats waar de mogelijkheden zich voordoen, het kasteel in het sprookje, is dit keer de grote stad. De meeste romantische komedies spelen zich af in New York, Parijs of Londen. Het verhaal draait vaak om een vrijgezelle vrouw die worstelt, een soort loser die wacht op de man van haar leven. Ze zal hem ontmoeten in de stad, en ze zal onmiddellijk gelukkig zijn. Dat soort films propageert een idee van vervulling door de ontmoeting: het is de man die het leven van de vrouw zijn volledige glans geeft. Zo’n scenario creëert totaal onrealistische verwachtingen: het meisje denkt dat een succesvolle relatie een relatie is met een man die haar onmiddellijk begrijpt en die ze volledig in vertrouwen kan nemen. Maar dat zijn zaken die in het echte leven tijd kosten. Kortom, mensen die vaak romantische komedies kijken, gaan naar de stad met onrealistische verwachtingen over de liefde. Gelukkig hoef je niet alle romantische komedies te mijden. Zo volgen Franse films in dat genre vaak die succesformule niet. Bovendien verschijnen er tegenwoordig veel goed geschreven komedies met zeer sterke vrouwelijke personages. Ze zijn minder gebaseerd op het idee dat persoonlijke vervulling wordt bereikt door middel van de ontmoeting, vooral in de stad. Liefde wordt meer gezien als de kers op de taart.

In uw essay somt u heel veel verschillen op tussen relaties in de stad en op het platteland. Maar blijft het liefdesgevoel fundamenteel hetzelfde?

Machado: Zeker. We hebben lief in de stad zoals we liefhebben op het platteland. Het verschil ligt eerder in gedrag en verwachtingen: de manier waarop we de liefde benaderen, de tijd die we eraan besteden, de snelheid van relaties, de bereidheid tot betrokkenheid… Maar uiteindelijk zal hetgeen we voelen voor de geliefde hetzelfde zijn, ongeacht de locatie. Het gevoel van verliefdheid blijft vrij universeel.

Parijs is uw belangrijkste onderzoeksgebied. Kunnen de conclusies van uw essay ook worden toegepast op andere grote steden of hoofdsteden, zoals Brussel?

Machado: Absoluut. Hoofdsteden hebben veel gemeenschappelijke kenmerken: de grootte, de bevolkingsdichtheid, de hectiek, de hyperconsumptie… Ik heb ervoor gekozen om het grootste deel van het essay aan Parijs te wijden omdat ik er heb gewoond, maar ook omdat Parijs vanuit het buitenland wordt gezien als de hoofdstad van de liefde, wat de romantische verwachtingen versterkt. Mijn observaties kunnen wel worden overgedragen op andere grote steden zoals Brussel. Het zou trouwens heel interessant zijn om de liefdesdynamiek in deze stad te bestuderen. Brussel is nog kosmopolitischer dan Parijs, en door de aanwezigheid van de Europese instellingen wonen er veel expats. Die diversiteit aan talen zal zeker ook invloed hebben op liefdesrelaties.