Het aantal mannelijke overlevers van seksueel geweld dat hulp zoekt, is het afgelopen jaar opvallend gestegen. ‘Niet omdat er plots veel meer mannen seksueel geweld meemaken, wel omdat ze de weg naar hulp makkelijker vinden.’
Het aantal mannelijke slachtoffers dat na seksueel geweld hulp zoekt, is aanzienlijk gestegen. In 2023 was 6 procent van de overlevers van seksueel geweld mannelijk, in 2024 steeg hun aandeel tot 18 procent. Dat staat te lezen in het jaarverslag van Nupraatikerover.be, online chathulp voor personen die te maken krijgen met seksueel of fysiek geweld.
‘Die stijging betekent waarschijnlijk niet dat het aantal mannen dat slachtoffer wordt van seksueel geweld plots omhoog is gegaan’, zegt Karolien François, coördinator Nupraatikerover.be. ‘Wel dat ze hun weg naar hulp makkelijker vinden.’
Dat is goed nieuws, vindt François, die aangeeft dat ze zich het voorbije jaar extra ingezet hebben om de chatlijn ook onder mannelijke slachtoffers bekend te maken. ‘We weten dat mannen na seksueel geweld daar meestal minder snel over praten en minder snel hulp zoeken. Vaak minimaliseren ze het misbruik en schamen ze zich ervoor. Dat maakt de drempel naar het zoeken van hulp erg hoog.’
De groep mannen die hulp kunnen gebruiken, is nochtans groot. Volgens de eerste studie over seksueel grensoverschrijdend gedrag in België uit 2021 maakt 81 procent van de vrouwen en 48 procent van de mannen tussen 16 en 69 jaar seksueel grensoverschrijdend gedrag mee in hun leven. Volgens een studie van de UGent wordt 1 op de 7 jongens tussen 12 en 18 jaar slachtoffer van seksueel geweld.
‘In Vlaanderen werd een half miljoen mannen slachtoffer van fysiek seksueel geweld’, zegt seksuoloog Alexander Witpas. ‘Maar wanneer we het hebben over ongewenste intimiteiten en seksueel grensoverschrijdend gedrag, denken we in de eerste plaats aan een man die een vrouw verkracht. Dat maakt het voor mannen die slachtoffer worden best moeilijk.’
Zijn we mannen uit het oog verloren in het MeToo-verhaal?
Alexander Witpas: Als het over seksueel geweld gaat en waar dat vandaan komt, zijn er twee grote maatschappelijke verhalen. Enerzijds is er het conservatieve, patriarchale verhaal waarin seksualiteit een soort mannelijke drift is die evolutionair verklaard wordt. Vrouwen moeten dan voorzichtig zijn dat ze dat niet uitlokken. Anderzijds is er het progressieve, feministische verhaal dat zegt dat seksueel geweld een strategie is van mannen om vrouwen te onderdrukken.
Die twee verhalen lijken lijnrecht tegenover elkaar te staan, maar één ding hebben ze gemeen: mannelijke slachtoffers van seksueel geweld kunnen in geen van beide bestaan. Dat is een probleem. Zolang we die narratieven gebruiken om naar seksueel geweld te kijken, hebben mannelijke slachtoffers het moeilijk om hun plek daarin te vinden. En dat wordt nóg moeilijker als er sprake is van een vrouwelijke pleger. Dat past eenvoudigweg niet in het plaatje.
We vinden het dus niet alleen moeilijk om mannen te zien als slachtoffer, maar ook om vrouwen te zien als pleger van seksueel geweld.
Witpas: Inderdaad. Mensen vragen zich dan weleens af hoe mannen het slachtoffer kunnen worden van seksueel geweld. Ze hebben toch een erectie gehad? Maar zo’n lichamelijke reactie zegt niets over zin of toestemming. Soms reageert het lichaam vanzelf. Je kunt een stuk rot fruit eten waardoor je speekselklieren op gang komen, maar dat betekent nog niet dat je zin hebt in rot fruit.
Het probleem is: mannelijke seksualiteit is ofwel gevaarlijk ofwel belachelijk. Een narratief waarin we mannen als volwaardige mensen zien met verlangens, angsten, bezorgdheden en kwetsbaarheden ontbreekt. Dat is in die dertig jaar dat ik actief ben als seksuoloog nog niet veranderd.
Hebben vrouwen het dan makkelijker?
Witpas: Mijn uitgangspunt is niet dat vrouwen het makkelijker of beter hebben, wel dat bijvoorbeeld middenveldorganisaties – terecht – seksueel geweld bij vrouwen hoog op de agenda gekregen hebben, en dat mannen nooit iets van die omvang gehad hebben. De afgelopen vijftig jaar is er geen enkele beweging geweest waar mannen elkaar konden ontmoeten om te praten over hun seksualiteit, over wat ze grensoverschrijdend vinden en over wat ze denken van de beeldvorming van mannen.
Omdat het narratief van de mannelijke dader en het vrouwelijke slachtoffer zo dominant is, duurt het relatief lang vooraleer mannen beseffen dat wat zij hebben meegemaakt, een vorm van seksueel geweld is.
De cijfers over mannelijke overlevers zijn dus ook hier het topje van de ijsberg?
Witpas: Bij vrouwen zijn de cijfers het topje van de ijsberg, bij mannen bevindt de ijsberg zich volledig onder water. Want mannen brengen anderen minder snel op de hoogte. Dat is niet verwonderlijk: als je zelf al veel tijd nodig hebt om te begrijpen wat je overkomen is, hoe krijg je dat dan in godsnaam uitgelegd aan je omgeving?
Nupraatikerover.be biedt anonieme en gratis chathulp aan iedereen die seksueel geweld meemaakte en aan jongeren die zich thuis onveilig voelen. Meer informatie op www.nupraatikerover.be.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier