‘Lagere fiscale aftrek voor gift aan goede doelen? Gaan we naar een Angelsaksisch model van fondsenwerving’

De nieuwe regering is van plan de fiscale aftrek voor donaties aan goede doelen van 45% naar 30% te brengen. Een beslissing met een grote impact op een sector die al heel erg onder druk staat. En eentje die bovendien de meest kwetsbare mensen uit onze samenleving raakt. Hopelijk heeft de regering voldoende nagedacht over de gevolgen.

Even een opfrissing. Tot nu was het zo dat wie een gift deed aan een erkend goed doel, daarvoor het bedrag van de gift voor 45% mag aftrekken van zijn of haar belastingen. Met andere woorden: gaf je 100 euro aan een goed doel, dan kreeg je daarvan 45 euro terug via verminderde belasting.

Op die manier stimuleer je mensen om te geven aan de goede doelen die zij zelf belangrijk vinden en gaat er automatisch ook een stuk van het belastinggeld naar wat mensen belangrijk vinden. Zo zorgen we samen voor de goede doelen, die in hun plaats weer voor ons zorgen.

En dat verhaal werkt. Uit ons onderzoek aan HOGENT uit 2020 blijkt dat kleine organisaties met fiscaal attest gemiddeld € 25.000 per jaar ophaalden. Zonder attest was dat maar € 10.000 per jaar. Bij grote organisaties is dat € 100.000 met fiscaal attest en € 30.000 zonder. Een fiscaal attest heeft dus een grote impact op de mogelijkheden van organisaties en bijgevolg ook op onze maatschappij. Het toont ook aan hoe broodnodig deze stimulans nog steeds is.

Door het te recupereren bedrag nu van 45% naar 30% te brengen, hoopt de regering extra geld in het laatje te brengen. En dat zal natuurlijk ook wel zo zijn, maar het neveneffect kan zijn dat mensen minder geneigd zijn om te geven aan goede doelen, dat de gegeven bedragen lager zijn en dat goede doelen het met een pak minder geld moeten doen.

En veel overschot hadden ze al niet. Bekkers bevestigt in 2010 al dat onderzoek toont dat geefgedrag sterk afhankelijk is van de prijs ervan. Het weghalen van de materiële prikkel om te geven maakte het geven minder aantrekkelijk. Wanneer de aftrekbaarheid van giften wordt verminderd neemt het geefgedrag sterker af dan men zou verwachten op grond van de effectieve prijsverhoging.

Non-profitorganisaties geven al jaren aan niet toe te komen met de middelen die ze krijgen. Veel organisaties zijn afhankelijk van subsidies en ook daar werd de voorbije jaren al fors op beknibbeld. Of ze werden projectmatig gegeven in de plaats van structureel. En de ontvangen werkingsmiddelen groeiden ook al niet mee met de stijgende kosten.

De extra financiële hulp van schenkers was daarom vaak al noodzakelijk om kwaliteit te kunnen blijven bieden. Cruciale kwaliteit die niet mogelijk is met alleen maar de overheidssteun. En die gaan we nu dus nóg verlagen.

Je kan je natuurlijk de vraag stellen of onze non-profits zo sterk afhankelijk moeten zijn van de overheid. In Angelsaksische landen doen ze het bijvoorbeeld anders. Daar kiezen ze voor een minimalistische overheid met een kleiner sociaal vangnet, minder steun voor kwetsbare bevolkingsgroepen, onderwijs, cultuur, …

En daar horen dan natuurlijk ook lagere belastingen bij. Voor die kwetsbare groepen wordt dan gerekend op extra inspanningen van de bevolking via giften aan goede doelen. Doorheen de decennia is daar dan ook een cultuur van liefdadigheid gecultiveerd en wordt er veel meer aan goede doelen gegeven.

Die cultuur van geven en van een slanke overheid hebben wij niet. In België zijn we gewoon dat de overheid in onze verzorgingsmaatschappij alles regelt. Daar betalen we (zeer) veel belastingen voor. Het zit ingebakken in onze cultuur dat we dan heel wat in ruil verwachten.

We zijn het dan ook niet gewoon om bovenop die hoge belastingen ook nog eens extra te betalen voor wat we zien als de taak van een overheid. En het is nog maar de vraag of we daartoe bereid zijn.

Dat de situatie die we gewoon zijn historisch zo gegroeid is, hoeft natuurlijk niet te betekenen dat alles altijd maar moet blijven zoals het is. Maar vooraleer we het roer omgooien, is het misschien toch een goed idee om te kijken of die nieuwe koers ook is wat we effectief willen. En wat de implicaties ervan zijn.

Onze aanpak versus de Angelsaksische aanpak is een belangrijke maatschappelijke keuze met een grote impact op heel kwetsbare mensen. Willen we evolueren naar een Angelsaksisch model? En als we dat al zouden willen, hoe kunnen we dat dan het beste organiseren?

Van de ene dag op de andere de geldkraan toedraaien voor organisaties die daar niet op voorbereid zijn, is een heel drastische beslissing waar veel organisaties door in de problemen dreigen te komen. Daar moet je op z’n minst een langetermijnvisie en een geleidelijk overgangsplan voor hebben. Wij geloven alvast niet echt dat deze nieuwe koers ons veilig naar een goede bestemming zal brengen.

Een verlaging naar 30% lijkt ons een stap te ver. We zien in ons onderzoek aan HOGENT dat nog heel wat organisaties subsidies als dominante inkomstenbron hebben. Dat betekent dat fondsenwerving op dit moment nog onvoldoende middelen oplevert om zelfs maar naar een verdeling van 50-50 te gaan.

Er zomaar vanuit gaan dat burgers extra willen investeren, kan ervoor zorgen dat veel organisaties te weinig middelen hebben en in de problemen komen. Waardoor ook wij als burger in de problemen komen, zeker wanneer we ondersteuning, gezondheidszorg, onderwijs,… nodig hebben.

Daarom tekenen we graag de petitie van de impact coalitie. Wil jij ook helpen om de overheid te laten inzien dat de verlaging gevaarlijke maatschappelijke gevolgen kan hebben? Teken hier dan mee.

Joke Persyn is lector in de bachelor in de orthopedagogie. Haar expertises zijn particuliere fondsenwerving en non-profitmarketing.