‘Jongeren verslaafd maken aan vapen: waarom verbaast me dit niet van de tabaksindustrie?’

‘Als we de strijd tegen het vapen goed willen voeren, zullen er zeker extra controles nodig zijn’, schrijft Vlaams parlementslid Tina Van Havere (Vooruit). Ze maakte van nabij kennis met de manier van werken van de tabakslobby.

De Pano-reportage rond vapen bij minderjarigen was duidelijk: we moeten ons ongerust maken. En als mama van een 13 en 11-jarige maak ik me dus ook ongerust. Zeker bij de oudste, die sinds begin schooljaar naar het secundair gaat op Linkeroever. En dat op die leeftijd waar groepsdruk centraler komt te staan. Die leeftijd waar je nog kan hopen dat ze eerlijk tegen je zijn, maar ook al strategisch enkel die dingen vertellen waarmee ze zelf niet in de problemen geraken.

Ik zal dus het moment aangrijpen om aan de eettafel het gesprek aan te gaan. Komen ze in aanraking met vapes? Hebben ze al verschillende producten gezien? Wat denken ze van die kleurtjes en smaakjes? Zoals de preventietools me aanreiken, zal ik dat in een open dialoog en rustig (trachten te) doen zonder veroordeling.

En tegelijkertijd wil mijn moederhart schreeuwen, boos worden, verontwaardigd zijn. De kleurtjes, de smaakje, de lichtjes, de goedkope wegwerpvapes,… Ze zijn niet bedoeld om de rookstoppers te overtuigen van een gezonder alternatief. Ze hebben maar één doelstelling: het aantrekkelijk en betaalbaar maken voor jongeren. Jongeren verslaafd maken aan nicotine.

Terwijl alle beleidsmakers het eens zijn dat we naar een rookvrije generatie moeten gaan, is het de intentie van de industrie om het net aantrekkelijker te maken. En wanneer je doorduwt met extra controles, dan groeit de illegale markt. Met valse labels, verboden producten, … die onherstelbare schade kunnen opleveren.

Is dit een reden om controles te stoppen? Integendeel. Die controles zullen we net moeten opvoeren. Met de douane, met online controles, met het blijven volharden in het opwerpen van barrières en de verkoop aan banden te leggen. Ik kan me voorstellen dat de verkoper van vapes die zich wel aan de reglementering houden even verontwaardigd zijn bij het zien van de reportage.

Maar de idee om tegen 2030 naar een beperking van de verkooppunten te gaan van alle rookproducten klinkt steeds noodzakelijker. En laat de federale regering maar snel werk maken van die beperking op smaken die in het regeerakkoord staat.

Langs de andere kant: wat ik gezien heb in de reportage verbaast me niet meer. Ik ken de tabaksindustrie ondertussen een beetje. Als adviseur rond roken van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke vocht ik mee tegen de criminele praktijken van de industrie en de verkopers van deze producten.

Niet alleen deinzen ze niet terug om vapes als speelgoed te verkopen. Ze deinzen ook niet terug voor de extra barrières die we al hebben opgegooid. Nieuwe regelgeving? Dat betekende voor de industrie: proces na proces voor de rechtbanken. Het lijstje van processen tegen onze regelgeving is lang.

Maar ze zijn ook niet vies van andere praktijken: er werd mij een job aangeboden om de verkoop binnen België te organiseren. En een collega kreeg zelfs meerdere keren een aanbod om te gaan werken voor een aftakking van de tabaksindustrie.

Ze zochten zelfs uit waar ik woonde en lieten lokale handelaars naar Brussel komen om me te overtuigen om de beperking in de verkoop toch niet door te voeren, want dat dit ten koste zal gaan van de ondernemers.  Europese plannen rond tabak, zodat we als BelgiË niet alleen staan in onze strijd, worden geboycot door de tabakslobby. En daar zijn ze helaas goed in hun job en hebben ze een duidelijk doel voor ogen: die rookvrije generatie komt er niet.

Als mama vraag ik aan alle betrokken ministers om hier werk van te maken. Om de handen in elkaar te slaan. Ik heb de luxe om mijn stem te laten horen in het Vlaams Parlement en de gemeenteraad. Ik zal mijn stem gebruiken, namens mezelf, maar ook namens al die ouders, namens onze kinderen, namens onze zorg.

Want het is duidelijk: we zullen moeten blijven strijden voor een rookvrije generatie, om stap voor stap het roken verder terug te dringen.

Tina Van Havere zetelt voor Vooruit in het Vlaams parlement.