‘Je personeel meer autonomie geven is efficiënter en goedkoper dan een stresscoach inhuren’

Het nieuws dat een derde van de werknemers hun leidinggevende een slecht rapport geeft omdat ze  ontevreden zijn over ‘de controledrang’ van hun manager, is voor Tommy Browaeys een teken aan de wand.

De voorbije week kreeg de riolering in onze straat een stevige onderhoudsbeurt. Het werd netjes aangekondigd via een brief ‘Aan de bewoners van dit huis’, met de geruststelling dat eventuele borrelende geluiden uit de leidingen normaal zijn, plus toch het advies om toiletten en dergelijke af te sluiten en er iets zwaars op te leggen.

De fantasie in mijn hoofd gaat dan wel eens in overdrive en stelt zich toestanden voor als in tekenfilms waarbij iemand die toch snel even een zittende boodschap doet tegen het plafond gekatapulteerd wordt, niet door de druk die hij geeft maar die vanuit de riolering een omgekeerde straalstroom op gang brengt. Of een andere pechvogel die niet van de pot gerukt maar tenen tegen vingertoppen en kont omlaag de buis ingezogen wordt. Overdruk en onderdruk hebben al eens gevolgen.

Dat beeld duikt opnieuw op wanneer ik verneem hoe uit onderzoek van de KU Leuven en Tempo Team blijkt dat corona de relaties op het werk onder druk gezet heeft en één op drie werknemers klaagt over de controledrang van hun manager. Leidinggevenden krijgen gemiddeld een algemene score van 6,3 op 10, terwijl het voor corona 7 op tien was. Een kleine 20% geeft aan nu minder vertrouwen in hun manager te hebben dan voor de pandemie. De positivo in mij noteert dan ook dat het gros dus evenveel of meer vertrouwen heeft, maar toch is het opvallend. Starters zijn trouwens meer tevreden over de relatie met hun leidinggevenden (48%) dan wie al tien jaar of meer voor hetzelfde bedrijf werkt (40%). De managers zelf schatten de relatie met hun werknemers positiever in dan hun medewerkers dat doen: 80% van de leidinggevenden zegt met het welzijn van de werknemers begaan te zijn, terwijl slechts 56% van de werknemers dat effectief ook zo ervaart. Er zit duidelijk een ruis van perceptie tussen beide realiteiten. Eén van de voornaamste struikelblokken blijkt de controledrang van sommige managers.

Ik knijp me in de wangen en vraag me zo vroeg op de ochtend af of ik al echt wakker ben. Wa – nneer – gaan – we – het – nu – eind – de – lijk – eens – le –ren? Volgens mij lachen ezels ons al lang vierkant uit wanneer het om stoten en stenen gaat, met het advies dat we best in de spiegel kijken in plaats van de viervoeters met lange oren in spreekwoorden over koppigheid te misbruiken. We vechten al jaren tegen de exponentieel stijgende curves van langdurig zieken en burn-out of bore-out. Kregen op een bepaald moment zelfs zegeberichten te lezen dat ze minder snel stegen dan voorheen – hoera – en kunnen het tij nog altijd niet keren. Onze arbeidsmarkt was nog nooit zo in de war want we krijgen de handen en hoofden niet meer op de plek waar ze broodnodig zijn, alle mooie ambities rond een werkgelegenheidsgraad van 80% die alles (budgettair) in evenwicht zou brengen ten spijt.

Na woorden, ook daden

De naïeveling in mij hoopt dat, wanneer we als mens iets zelf niet kunnen oplossen, de context al eens voor een duwtje zorgt. Zo droeg corona naast alle vermaledijde virale gevolgen ook een kiem als katalysator van positieve impact in zich. Denk bijvoorbeeld aan het veelgeprezen telewerk dat onze economie mee overeind gehouden heeft. En zag ik in de wereldwijde beweging rond duurzame doelstellingen – de befaamde 17 Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties waarin mentale gezondheid en werkbaar werk meegenomen worden – een gedroomde drijfveer om de daad bij het woord te voegen. Want voor woorden heeft de ambitie om de samenleving en planeet van morgen vanaf vandaag te redden alvast ruimschoots gezorgd, als je er missies en visies van ondernemingen op naleest. Blijft na de talk de walk te vaak uit? Drinken we oude wijn in nieuwe zakken? De files zijn alvast terug en ik lees op hln.be dat Tesla-baas Elon Musk het gehad heeft met telewerk. Wie niet 40 uur per week op kantoor komt werken, kan opstappen. Stellingbouwer Michel Van den Brande geeft Musk gelijk en zegt dat je als baas profiteurs moet bestrijden. Keukenbouwer Donald Muylle is genuanceerder en arbeidsdeskundige Stijn Baert haalt aan dat verminderd contact je kansen op promotie kan verkleinen.

Af en toe haal ik aan dat er sinds de verschijning van mijn boek Wake-up Call (2016), het verhaal van mijn vallen en weer opstaan, wel heel wat veranderd moet zijn. Soms twijfel ik daaraan en het hoger genoemde onderzoek zoomde me even richting deze passage in mijn boek:

“Waar het vooral om draait, is de autonomie en controle over de eigen tijdsbesteding. De kwaliteit van onze prestaties stijgt wanneer we een grotere vrijheid hebben om ons werk uit te voeren. Helaas ligt die autonomiegraad bij ons niet even hoog als in andere landen. Ook thuiswerk wordt best meer aangemoedigd. (…) Idealiter ontstaat er vanuit wederzijds respect een flexibele houding van zowel werknemer als werkgever. De manier waarop iets gerealiseerd wordt als ondergeschikt aan het feit dat het resultaat er is. Situationeel leiderschap werkt in twee richtingen. Vertrouwen is het absolute sleutelwoord. Om het allermooiste Vlaamse woord te gebruiken: iedereen moet ‘goesting’ hebben om te werken en werk(plezier) te verschaffen. Het gaat niet om uren maken. Niet om monitoring en controledrift – lees: wantrouwen. Wel om meer welzijn en minder stress. De term ‘work-life balance’ is eruit. Je personeel meer autonomie geven is efficiënter en goedkoper dan een stresscoach inhuren.”

Ik besef dat corona aangetoond heeft dat het niet voor iedereen werkt. Zoals vaker ligt het pad naar evenwicht voor alle partijen zo ergens op de gulden middenweg. Macchiavelli zat nog niet zo fout toen hij dit stelde: “Een heerser dient rustig, bedachtzaam en menselijk tewerk te gaan er ervoor op te passen dat te veel vertrouwen hem niet onvoorzichtig en te veel wantrouwen hem niet onverdraaglijk maakt.”

De conclusie van het onderzoek doet me twijfelen of de balans dan toch niet weer van vertrouwen naar controle overhelt? Met deze kanttekening dat ook werknemers zichzelf daarbij best een blik in de spiegel gunnen. Zo kan het gevoel van gecontroleerd worden wel eens groter zijn dan de effectieve controle, bijvoorbeeld wanneer iemand zich eigenlijk niet meer goed in zijn vel voelt en toch blijft. Die wijsheid van de fameuze Italiaanse strateeg helpt ons misschien op weg in de talentenoorlog. De huidige generatie van veertigers en vijftigers gaat misschien nog stevig mee in het drinken van die oude wijn en sleept zich als dat in een gouden kooi gevangen vogeltje naar dat zuurverdiende pensioen terwijl hun gezangen steeds minder vrolijk klinken. Feit is dat de nieuwe generaties zich veel minder door – ingebeelde – tralies laten verlammen en het professionele nest uitvliegen wanneer ze er hun ei onvoldoende kunnen uitbroeden.

Heel veel staat of valt met vertrouwen geven en krijgen, zowel privé als professioneel en op het punt waar die twee in evenwicht zijn. Dat ontpopte zich voor mij alvast tot de meest duurzame vorm van controle, ook over mezelf. Het ontlast je van dat ongemakkelijke gevoel alsof je steeds geconstipeerder raakt en niks meer kunt loslaten, continu op je hoede voor een eventueel borrelend geluid dat aan je gemoed knaagt, zo tussen onderdruk en overdruk…

Lees meer op de blog van Tommy: ‘Waar je werkelijk ademt’