‘Israël-Palestina? Het hele debat is gereduceerd tot een ideologische voetbalwedstrijd’

‘Het is hoog tijd dat we stoppen met het misbruiken van deze oorlog voor onze eigen politieke en ideologische doeleinden’, schrijft de Belgisch-Joodse opiniemaker Charlotte Van Coevorden.

De afgelopen weken van verontwaardiging waren uitputtend. Niet omdat ik moe ben van het pleiten voor nuance, begrip en een betere samenleving, maar omdat het debat over Israël en Gaza ons als samenleving niet vooruit helpt. Integendeel, het lijkt alsof ideologen het gesprek volledig hebben gekaapt en ons reduceren tot simplistische karikaturen. Aan de ene kant staat de “huilende onderdrukker” die snel gekwetst is (Joden), en aan de andere kant het passieve slachtoffer zonder eigen wil (Palestijnen).

Kort na de publicatie van de Brusselmans-column in Humo schreef ik in De Standaard over de dubbele instrumentalisering van antisemitisme.

‘Aan de ene kant misbruiken rechts en extreemrechts de strijd tegen antisemitisme om racistische en islamofobe acties te rechtvaardigen, steun aan Palestijnen te demoniseren en de misstanden van Israël te negeren. Dit leidt af van de echte problemen en richt zich op al gemarginaliseerde gemeenschappen.’

‘Aan de andere kant bagatelliseren sommige linkse groepen antisemitisme, omdat ze het zien als een rechtse strategie. Deze gevaarlijke houding belemmert de bestrijding van antisemitisme en kan leiden tot ongepaste allianties met groepen die een reactionaire en extremistische inslag hebben.’

Een treffend voorbeeld is de X-feed van Petra De Sutter. Een groot deel van haar berichten gaat over Palestijnse rechten in plaats van Belgisch beleid. Dit roept vragen op over prioriteiten. Dat Palestijnse rechten belangrijk zijn, staat buiten kijf, maar wanneer een Belgische politica vaker spreekt over het Midden-Oosten dan over onze eigen binnenlandse kwesties, moet dat ons aan het denken zetten.
Aan de andere kant van het politieke spectrum hebben we de absurde “Emmer-gate” van Theo Francken en Assita Kanko, die ons aanspoorden om op Israël te stemmen tijdens het Eurovisiesongfestival.

Het hele debat is gereduceerd tot een ideologische voetbalwedstrijd, waarin de complexe realiteit van de mensen die lijden onder dit verschrikkelijke conflict wordt genegeerd.

Wie in ideologieën handelt, moet complexiteit negeren en de geschiedenis versimpelen om ons tegen elkaar uit te spelen. Zo werkt het politieke spel. Mijn geliefde Joodse broeders en zusters, en Arabische neven en nichten, het spijt me dit te moeten zeggen, maar wij worden gebruikt als pionnen in dat spel.

In mijn meest cynische momenten (ja, Herman, ook ik heb mijn stemmingswisselingen) vraag ik me af of de pro-Palestijnse beweging werkelijk een bevrijdingsbeweging is, of gewoon de nieuwste trend. Zal het, net als MeToo, de klimaatbeweging en Black Lives Matter uiteindelijk vervagen?

Als deze bewegingen en hun boodschappen van emancipatie werkelijk waren doorgedrongen, zouden de verkrachtingsaanklachten van Israëlische vrouwen op 7 oktober niet door prominente feministische groepen zijn genegeerd. Evenmin zouden jongeren tussen 16 en 18 jaar massaal op Vlaams Belang hebben gestemd bij de Europese verkiezingen, waardoor deze partij de grootste werd. Ook zouden politieke partijen met een stevig klimaatbeleid een sterkere positie hebben ingenomen. Er zou bovendien veel meer aandacht zijn voor de vele conflicten die Afrika teisteren, vooral in Congo, een land dat ooit door België werd gekoloniseerd.

De sociale identiteitstheorie van de Poolse psycholoog Henri Tajfel legt uit hoe mensen hun zelfbeeld vormen op basis van groepslidmaatschap, en hoe bedreigingen voor deze identiteit vaak leiden tot sterkere groepsbinding. Dit mechanisme geldt ook voor de Joodse gemeenschap. Wanneer hun identiteit—of die vaak verbonden is met Israël via familiale banden, religie, cultuur of taal—wordt aangevallen, versterkt dit de band met die identiteit. Dit leidt vaak tot een intensievere verdediging van de groep en haar waarden.

Dit geldt niet alleen voor Joden. Elke gemeenschap die haar identiteit bedreigd ziet, zal zich sterker verenigen. In het geval van Joden kan dit betekenen dat elke aanval op hun religieuze of culturele identiteit, of zelfs op Israël, wordt ervaren als een aanval op hun hele wezen. Dit versterkt solidariteit en kan leiden tot een rigide verdediging van Israëlisch beleid, zelfs wanneer dat beleid zeer bekritiseerbaar is.

Zonder het expliciet te benoemen, wordt de Joodse gemeenschap op deze manier vaak ingezet om protesten voor Palestijnse rechten te verhinderen. Dat hebben we nu weeral gezien met het benefiet From De Schelde to the sea van kunstenaar Dennis Tyfus. Dit creëert meer ophef en verdeelt ons verder.

Het is hoog tijd dat we stoppen met het misbruiken van deze oorlog voor onze eigen politieke en ideologische doeleinden. Er bestaat wél een samenleving waar er plaats is voor empathie en welwillendheid voor iedereen—als we ervoor kiezen die te bouwen.