‘Is het niet weer eens tijd dat alle vrouwen het werk neerleggen?

Bijna een halve eeuw na de grote IJslandse vrouwenstaking doen vrouwen nog altijd het leeuwendeel van het onbetaalde werk. ‘Misschien moeten we de samenleving daar nog maar eens goed aan herinneren’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.

Het was op een zondagnamiddag bijna twintig jaar geleden. Mijn baas belde me met een vraag over het artikel dat ik die avond moest inleveren. Toen hij informeerde of hij niet stoorde, antwoordde ik: ‘Helemaal niet. Ik ben aan het strijken.’ Het bleef even stil aan de andere kant van de lijn. Hij had er blijkbaar nog nooit echt bij stilgestaan dat er redacteurs waren die tussen het schrijven door weleens de strijk deden. En ook nog moesten afwassen, koken, boodschappen doen, dweilen en luiers verschonen.

Dat is ook de reden waarom 90 procent van de IJslandse vrouwen precies 48 jaar geleden het werk neerlegde (en velen dat vandaag weer doen). Ze staakten niet alleen hun betaalde job, maar deden ook geen huishoudelijke taken en zorgden even niet voor hun kinderen. Crèches en scholen bleven dicht, kinderen zetten de kantoren van hun vaders op stelten en bedrijven, winkels en diensten moesten noodgedwongen de deuren sluiten of draaiden op halve capaciteit. Op die manier wilden vrouwen niet alleen de loonkloof aanklagen, maar ook al het onzichtbare werk dat ze dag na dag deden zichtbaar én voelbaar maken. 24 oktober 1975 ging de geschiedenis in als ‘Lange Vrijdag’. Voor de mannen dan.

Uit onderzoek blijkt dat meisjes al vanaf hun vijfde meer in huis moeten helpen dan jongens.

Bijna een halve eeuw later nemen vrouwen nog altijd 75 procent daarvan voor hun rekening. Dat gaat van huishoudelijke taken en de opvang van kinderen tot de zorg voor een ziek familielid of een invalide buur. Uit onderzoek blijkt dat meisjes al vanaf hun vijfde meer in huis moeten helpen dan jongens. ‘Op individueel vlak zijn er vandaag zeker mannen die een groter deel van die taken voor hun rekening nemen. Maar op bevolkingsniveau? Niet echt, nee’, schrijft activiste Caroline Criado Perez in de must-read Invisible Women.

De gevolgen zijn niet te overzien. Om te beginnen kiezen vrouwen vaker voor een baan die de combinatie met een gezin haalbaar maakt. Ook als dat betekent dat ze onder hun niveau werken, minder verdienen en een lager pensioen opbouwen. Daarnaast kan al dat gejongleer met betaald en onbetaald werk ook voor heel wat stress, psychische moeilijkheden, burn-outs en gezondheidsproblemen zorgen.

De samenleving is er ook nog altijd niet op afgestemd om mensen die zoveel taken combineren het leven gemakkelijker te maken. Jarenlang is er bijvoorbeeld te weinig in kinderopvang geïnvesteerd. Op veel plekken zijn er lange wachtlijsten en sommige crèches hebben de voorbije tijd de deuren gesloten. Ouders die nergens plek vinden, hebben vaak geen andere keuze dan hun baby of peuter zelf op te vangen. In de praktijk betekent dat meestal dat de moeder deeltijds gaat werken of haar baan zelfs helemaal opzegt. Hetzelfde met het plaatsgebrek en het tekort aan busvervoer in het buitengewoon onderwijs. Veelal zijn het dan moeders die thuisblijven om hun kind elke dag vijftig kilometer verderop naar een geschikte school te brengen en het er ook weer op te halen.

Daarbij komt nog dat een hele resem diensten niet op al die multitaskende vrouwen is afgestemd. Criado Perez wijst er in haar boek bijvoorbeeld op dat vrouwen vaker het openbaar vervoer gebruiken dan mannen. Toch zijn de meeste bus- en tramlijnen haast overal in het Westen afgestemd op pendelaars die ’s ochtends van hun huis naar het werk reizen (vaak van de rand van de stad naar het centrum) en ’s avonds de omgekeerde beweging maken. En dat zijn – u raadt het al – hoofdzakelijk mannen. Nogal wat vrouwen reizen niet in één rechte lijn naar kantoor. Zij brengen eerst de kinderen weg, gaan snel even bij hun zorgbehoevende moeder langs en stoppen ’s avonds op de terugweg om hun kroost weer op te halen en boodschappen te doen. Door de manier waarop openbaar vervoer doorgaans is georganiseerd, kost ze dat veel tijd en overstappen.

Even terug naar dat telefoontje van twintig jaar geleden. Toen mijn baas opmerkte dat hij er niet bij stil had gestaan dat sommige redacteurs ook nog het huishouden moesten doen, meende ik een zekere bewondering in zijn stem te horen. Zo gaat dat wel vaker. Hoog tijd dus dat we al die onbetaalde arbeid zichtbaar maken, want alleen dan kunnen we er ook erkenning voor krijgen.

Op 24 oktober 2025 zal het een halve eeuw geleden zijn dat de IJslandse vrouwen het werk neerlegden. Hebben jullie dan iets te doen? Ik heb namelijk een ideetje.