‘Internationale Dag tegen Islamofobie: de weg naar volledige acceptatie vraagt inspanningen van iedereen’

‘Laten we op deze 15 maart niet alleen stilstaan bij de uitdagingen, maar ook bij de kansen’, schrijft Bahattin Koçak van de islamitische denktank Fikr naar aanleiding van de Internationale Dag tegen Islamofobie.

15 maart is sinds 2022 de Internationale Dag tegen Islamofobie.  Deze dag is in het leven geroepen door de VN naar aanleiding van de terroristische aanslag op de moslimgemeenschap op 15 maart 2019 in Christchurch in Nieuw-Zeeland. Op 15 maart wordt er wereldwijd stilgestaan bij de uitdagingen waarmee moslims nog steeds te maken hebben.

In veel opzichten is onze samenleving geëvolueerd en zijn er mooie voorbeelden van samenwerking en wederzijds begrip. Tegelijkertijd verloopt de volledige acceptatie van moslims soms moeizaam. Dit komt deels door onbekendheid, maar ook door misverstanden en, in sommige gevallen, onwil om diversiteit als een verrijking te zien.

Een aantal jaren geleden gaf ik een lezing over de islam in een kleine gemeente in West-Vlaanderen. Op het einde van de avond kwam een oudere dame naar me toe en vertelde me iets wat me lang is bijgebleven. Ze zei dat haar buurvrouw, die normaal altijd aanwezig was bij de activiteiten van hun vereniging, deze keer niet durfde te komen. De reden? Omdat er een moslim (ik dus) kwam spreken. Haar angst was concreet: “Wat als hij een terrorist is?”

Ik stelde voor dat we na de lezing misschien even bij haar langs konden gaan om haar gerust te stellen. Maar de reactie was veelzeggend: “Oh nee,” antwoordde ze, “ze zou van angst een hartaanval krijgen.”

Dit voorval illustreert hoe diep gewortelde angsten en misverstanden kunnen zijn. Het ging hier niet om kwade wil, maar om een angst die voortkwam uit onbekendheid en negatieve beeldvorming. Dit soort situaties tonen aan hoe belangrijk het is om bruggen te bouwen en het gesprek aan te gaan.

Een andere ervaring die me is bijgebleven, gebeurde tijdens een andere lezing, ook over de islam. In mijn inleiding vertel ik altijd eerst wie ik ben: geboren en getogen in België, hier naar school gegaan, ik werk hier, heb kinderen, betaal mijn belastingen en zelfs mijn verkeersboetes op tijd. Ik supporter voor Anderlecht—genoeg ingrediënten om als ‘ene van hier’ gezien te worden. Ik eindig die inleiding dan ook steevast met: “En zie, ik ben ene van hier.”

Tijdens een van die lezingen kreeg ik plots de opmerking dat ik nooit ‘ene van hier’ kon zijn. Ik vroeg waarom. Het antwoord was verbijsterend: “Omdat je een moslim bent.”

Dit gesprek liet me zien hoe hardnekkig de grenzen van acceptatie soms kunnen zijn. Zelfs generaties later blijven sommige mensen vasthouden aan een ‘wij en zij’-denken, waarin moslims per definitie buiten de groep vallen. Moslims maken al generaties lang deel uit van deze samenleving. Toch ervaren velen nog steeds dat ze zich extra moeten bewijzen.  

Tegelijkertijd ligt de verantwoordelijkheid ook bij moslims zelf. Zowel degenen die hier al decennialang wonen als de nieuwkomers, hebben ook een rol te spelen. Ze hebben de plicht om zich te houden aan de waarden en normen van een multireligieuze en multiculturele maatschappij. Dit betekent niet dat ze hun tradities, identiteit en geloof moeten opgeven.  De grootste uitdaging is hoe we in verbondenheid respectvol met elkaar kunnen omgaan.

Respect werkt in twee richtingen. We kunnen niet vragen om erkend en aanvaard te worden als we niet zelf ook bereid zijn om de basiswaarden van de samenleving te respecteren. Openheid, verdraagzaamheid en respect voor anderen zijn geen eenrichtingsverkeer. Alleen door deze balans te vinden, kan een samenleving écht harmonieus functioneren.

Vooroordelen ontstaan vaak uit een gebrek aan contact en wederzijds begrip. Als mensen elkaar niet leren kennen, blijven stereotypen overheersen. Ik heb al heel wat ‘bekeerde’ vrienden in mijn vriendenkring. Niet bekeerd tot de Islam maar eerder bekeerd van extreemrechts. Vaak na lezingen over het belang van verbinding en dialoog, over onze gezamenlijke toekomst.

De media spelen hierin een belangrijke rol: wanneer moslims te vaak in een negatieve context worden afgebeeld, beïnvloedt dat hoe ze door de samenleving worden gezien. Dit betekent niet dat er overal een bewuste afwijzing is, maar het toont wel aan dat er nog werk te doen is om meer realistische en evenwichtige beelden te scheppen.

Er zijn gelukkig ook veel positieve signalen. Steeds meer initiatieven brengen verschillende gemeenschappen dichter bij elkaar. Op scholen wordt aandacht besteed aan diversiteit en in bedrijven groeit het besef dat een inclusieve werkvloer iedereen ten goede komt. Dit zijn ontwikkelingen die we moeten koesteren en verder versterken.

De weg naar volledige acceptatie vraagt inspanningen van iedereen. Van moslims zelf, die hun verhaal blijven delen en actief participeren in de samenleving. Maar ook van de bredere maatschappij, die open moet staan voor dialoog en ontmoeting. Onbekendheid kan worden doorbroken door nieuwsgierigheid en wederzijds respect.

Laten we op deze 15 maart niet alleen stilstaan bij de uitdagingen, maar ook bij de kansen. Hoe kunnen we samen bouwen aan een samenleving waarin iedereen, ongeacht achtergrond of overtuiging, zich écht thuis voelt? Dat begint met luisteren, begrip tonen en elkaar zien voor wie we werkelijk zijn: medeburgers die samen de toekomst vormgeven.

Bahattin Koçak is voorzitter van de islamitische denktank Fikr.