In Nederland overleed Frederik (Frits) Goldschmeding, 90. Hij zette Randstad op, met 40.000 werknemers in 39 landen en 25 miljard euro omzet, het grootste interimkantoor ter wereld. De uitzendboer zelf was met vijf miljard euro een van de rijkste Nederlanders.
Goldschmeding komt uit een Amsterdamse, gereformeerde ondernemersfamilie. Langs moederskant juweliers. Aan vaderskant een legendarische orgel- en pianowinkel. Toch gaat pa de ambtenarij in. Frits, middelste van drie, moet arts worden maar kiest eigenzinnig voor een opleiding economie.
Met de fiets
Zijn studie betaalt hij deels met demonstraties in warenhuizen, de verkoop van speelgoed en autobanden. Tijdens een studiereis in de Verenigde Staten leert de jongen interimkantoren kennen. Zijn promotor in Nederland vindt dat een prima idee voor een scriptie. Frits landt met zijn vriend Ger Daleboudt na een avondje discussiëren in hun sociëteit op zijn kamers. Ze gaan een uitzendkantoor beginnen.
Om drie uur ’s nachts schrijft de ene een brief voor hun toekomstige interimkrachten, de andere voor klanten. Frits fietst dat epistel naar bedrijven wegens geen geld voor postzegels. En hij rijdt hun eerste uitzendkracht enkele weken later op zijn bagagedrager naar een klant. De jonge typiste mocht eens te laat komen. Dat rijwiel staat nog altijd op het hoofdkwartier in Diemen.
Concurrenten kijken naar hun bedrijfje als zien ze water branden. Hoe kun je geld verdienen met een systeem van uurtje=factuurtje? Maar de luidruchtige Goldschmeding ziet dat anders. Jongedames voor de administratie – 90 % van zijn omzet – dat kent geen grenzen.
Brood en kaas
Met kennen, dienen en vertrouwen als kernwoorden groeit het bedrijf als kool. Midden jaren zestig zit Randstad ook in Brussel. Psychologen lichten de aanwervingen en uitzendkrachten door, pure nieuwlichterij. Computers doen de loonadministratie, nooit gezien. Maar aan reclame besteedt Frits geen cent. Alleen sluit hij met piratenzender Veronica een ruilakkoord. En hij bestiert zijn winkel als ware hij door de Here gezonden. Hielkje Beetsma, 27 jaar zijn secretaresse, noemt hem later ‘een ongelooflijk prettige baas’ en tegelijk ‘visionair, eigenwijs en docerend, maar ook drammerig.’
‘Veertien organisaties voor zielige Turken.’
Over alles heeft de kostenbewuste Goldschmeding een gedacht. Van de optimale snelheid van een kantoorlift tot wat zijn kantine – klanten, medewerkers en directie lunchen er samen – aanbiedt (brood, melk, water, confituur, kaas en twee soorten beleg). Hij verkondigt dat ‘een bedrijf alleen mag bestaan als het iets toevoegt aan de maatschappij’ en zijn gepreek werkt. Randstad overleeft de crisis begin jaren tachtig en verovert via gedurfde overnames de wereld.
In 1990 trekt Goldschmeding – Ger is al lang weg – naar de beurs. Geen onverwijld succes, maar alle werknemers houden er een revolutionair optieplan aan over. En in 1998 stapt hij op als ceo. De nu bemoeizuchtige commissaris (bestuurder) kan het peroreren niet laten. Arbeidsduurverkorting? ‘Idiotie, dat leidt tot verarming.’ Zelfs de kerk moet het ontgelden. ‘Kerken concentreren zich op zielige mensen (…). Alleen in Amsterdam houden zich veertien organisaties bezig met zielige Turken.’
De zeilende ondernemer laat ook een gigantische replica bouwen van een negentiende-eeuwse Hollandse klipper. In dat werkgelegenheidsproject draaien daklozen mee naast drugverslaafden. Als hij in 2001 stopt als commissaris, stort hij zich op zijn stichting die geld pompt in een menswaardige economie, duurzaam werk en een inclusieve arbeidsmarkt.
Hij wint een slopende strijd met de fiscus over belastingontwijking en controleert tot het einde één derde van de Randstad-aandelen. Maar stilaan laat een vroeger onfeilbaar geheugen de levenslange kerkganger in de steek. Besmuikt schrijft het blad Quote: ‘Na een goed glas wijn, iets wat hij niet snel afslaat, wil hij weleens vergeten dat hij in gezelschap is.’
