‘In de natuur begraven worden zonder eerst gecremeerd te worden, verdient meer aandacht’

Bioloog en Knack-redacteur Dirk Draulans zou, als hij gestorven is, het liefst gewoon in de grond worden gestopt.

Het spookt al een hele tijd door mijn hoofd: ik wil niet gecremeerd worden als ik gestorven ben. Ik wil ook niet in een dure en niet-duurzame zware kist onder een lelijke zerk begraven worden. Het allerliefste zou ik gewoon in de grond gestopt worden, waarna ik door de natuur zou worden gerecycleerd. Bacteriën en schimmels zouden het voorbereidende werk doen, kevertjes en wormen zouden het overnemen, zij kunnen opgegeten worden door mollen, die vervolgens zelf een maaltijd kunnen worden van reigers of kerkuilen. In mijn dromen zie ik deeltjes van mezelf opduiken in reiger- en kerkuilenkuikens! Het zou een mooie manier zijn om te gaan, en om nog een laatste beetje aan de natuur terug te geven, al dan niet via de tussenstap van energieleverancier voor de diertjes in kwestie.

Alleen, het kan niet bij ons. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) lanceert in deze Allerheiligen- en Allerzielentijd wel een plan voor natuurbegraafplaatsen in Vlaanderen, maar daar kunnen alleen assen worden verstrooid of biologisch afbreekbare urnen met assen worden begraven. En dat pas nadat er een hele procedure is gevolgd, zowel door lokale besturen die de toestemming van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) nodig hebben om een begraafplaats in de natuur te creëren, als door de overledene en zijn nabestaanden. Het zijn nog altijd grote obstakels voor natuurlijk begraven. In Vlaanderen zijn er momenteel slechts zes plekken waar het mogelijk is.

Bovendien blijft crematie een milieuonvriendelijke aangelegenheid, zeker in vergelijking met natuurlijk begraven, hoe hard crematoria ook hun best doen om de gevolgen van hun praktijk te beperken. Journalist Graham Lawton van het Britse wetenschapsblad New Scientist schreef naar aanleiding van het overlijden van zijn vrouw een pakkend stukje over zijn pogingen om een van de laatste wensen van zijn doodzieke echtgenote te laten uitkomen. Ze wenste zo natuurvriendelijk mogelijk begraven te worden.

Het kostte hem veel hoofdbrekens én een smak geld om het voor elkaar te krijgen, maar het lukte. De onfortuinlijke vrouw werd begraven in een volledig biologisch afbreekbare kist op basis van bladeren van de waterhyacint, op een stukje van een bestaand kerkhof dat de autoriteiten bewust laten verwilderen.

Als wetenschapsjournalist beschreef Lawton ook de milieuschade die met een crematie gepaard gaat. Een lichaam van 80 kilogram bevat ongeveer 14,5 kilogram koolstof, die tijdens de verbranding in CO₂ wordt omgezet en de lucht in geblazen – CO₂ is een belangrijk broeikasgas. Voor de verbranding zelf wordt doorgaans gas gebruikt. Eén crematie zou zo’n 240 kilogram CO₂ opleveren, of het equivalent van 100 liter benzine. Voorts kunnen er schadelijke stoffen voor het milieu vrijkomen, zoals kwik uit oude tandvullingen. Niet alle crematoria zouden over de filters beschikken om dat te vermijden.

Voor mezelf is de hoofdreden om natuurlijk verteerd te willen worden dat je integraal gerecycleerd wordt in nieuw leven. Bij een crematie gaat herbruikbare materie gewoon verloren in restwarmte, waar in het beste geval het crematoriumgebouw zelf eventjes mee verwarmd wordt. Het ‘stof en as’ uit de christelijke begrafenisrite bestaat in realiteit uit een massa opnieuw inzetbare eiwitten. Het klinkt misschien macaber om het zo te bekijken, maar als natuurvriendelijk bioloog zie ik hier mogelijkheden om ook het levenseinde natuurvriendelijker te maken.

Dus ik ben blij dat Demir het concept van de natuurbegraafplaats wat leven inblaast, maar ik vind het een beetje jammer dat er nog geen plannen zijn om de natuurvriendelijkheid te cultiveren zonder dat er een crematie aan te pas hoeft te komen. Het spreekt voor zich dat ik er niet voor pleit om zomaar lichamen achter in de tuin te begraven, die dan eventueel door vossen opgedolven zouden kunnen worden. Maar de mogelijkheid om ergens in de natuur begraven te kunnen worden, zonder eerst te worden gecremeerd, verdient zeker meer aandacht. Ook en misschien wel vooral vanuit natuuroverwegingen.