‘“Ik voel alles!”, gilde een van die vrouwen tijdens een ingreep, maar ze werd niet serieus genomen’

Nieuw onderzoek naar de mannenpil is beloftevol ‘omdat het om een niet-hormonale aanpak gaat’, viel deze week te lezen in De Morgen. Want van hormonale anticonceptie zouden mannen last krijgen van bijwerkingen zoals acne, libidoverlies en moodswings. Waarom worden diezelfde klachten bij vrouwen niet ernstig genomen?

‘Nieuw onderzoek naar mannenpil is beloftevol’, kopte De Morgen eerder deze week. Wetenschappers zijn erin geslaagd om de zaadcelproductie bij muizen te doen kelderen door ze één specifieke molecule toe te dienen die een eiwit afremt dat cruciaal is voor de vruchtbaarheid van mannen.

Professor endocrinologie Dirk Vanderschueren (UZ Leuven) noemt het een beloftevolle studie omdat het om een niet-hormonale aanpak gaat. ‘Ik zit al dertig jaar in het vak en vaak zijn hoopvolle hormonale denksporen opgegeven omdat die lastig zijn bij mannen.’ Lastig? Jazeker. ‘Eerder onderzoek naar hormonale middelen is al stilgelegd omdat er te veel bijwerkingen zijn zoals acne, libidoverlies en moodswings’, zegt fertiliteitsexpert Herman Tournaye (UZ Brussel) in diezelfde krant. ‘Allemaal zaken die vrouwen die anticonceptie nemen ook kunnen ervaren. Maar zij moeten dat blijkbaar maar aanvaarden.’

Vrouwen hebben het – letterlijk – maar te slikken. Hoe komt het dat klachten van vrouwen minder ernstig genomen worden?

Endometriose

Je zou kunnen zeggen dat het voortkomt uit onwetendheid. Uit een gebrek aan data. Artsen tasten wel vaker in het duister als het gaat over aandoeningen die vooral vrouwen treffen. Dat werd in februari nog pijnlijk duidelijk in het VRT-programma Pano over endometriose. Hoewel naar schatting 1 op de 10 vrouwen aan endometriose lijdt, duurt het gemiddeld 7 à 10 jaar voor ze een diagnose krijgen. Bovendien is de exacte oorzaak voor die chronische aandoening nog altijd onbekend.

De reportage gaf aanleiding om het (nog maar eens) te hebben over de noodzaak aan gendersensitieve geneeskunde. ‘Het probleem is dat de medische wetenschap in het Westen het witte mannenlichaam altijd als norm heeft gezien’, liet Lien Willaert, stafmedewerker bij Rebelle, toen optekenen in Knack. Met andere woorden: er is een gebrek aan kennis.

Omdat (vooral mannelijke) wetenschappers er niet bij stil staan dat vrouwenlichamen weleens anders zouden kunnen reageren op aandoeningen, ziektes, behandelingen en medicijnen, én omdat men systematisch met mannelijke proefpersonen aan de slag ging, raakte het vrouwenlichaam lang in de vergeethoek. Het belang van meer vrouwelijke wetenschappers kan daarom niet genoeg benadrukt worden.

‘Ach kind, het hoort er nu eenmaal bij’: nog steeds gebrekkige zorg bij endometriose

Geen kleine mannen

Intussen beseffen we stilaan dat vrouwen geen kleine mannen zijn. Maar toch worden vrouwen nog altijd voor heel wat ziektes en aandoeningen fout, laattijdig of zelfs nooit gediagnosticeerd. Tussen mannen en vrouwen ligt een gapende genderdatakloof.

Maar ook als er wél data voorhanden zijn, loopt het mis. Een tijd geleden beluisterde ik The Retrievals, een podcast van Serial en The New York Times waarin twaalf vrouwen getuigen over hun traumatische ervaringen in een vruchtbaarheidskliniek. Ze ondergingen er een eicelpunctie: een chirurgische ingreep waarbij een lange naald eerst de vaginawand en daarna de eierstokken doorboort om daar gerijpte eicellen te oogsten.

‘Ik voel alles!’ schreeuwde een van die vrouwen tijdens de ingreep, maar niemand nam haar pijn ernstig. Hoewel ruim tweehonderd vrouwen over een periode van vijf maanden aangaven dat de pijnstilling tekortschoot, werden hun klachten genegeerd.

Uiteindelijk bleek dat de fentanyl – een belangrijke aanjager van de opiatencrisis in de Verenigde Staten – door een verpleegster was geruild voor een zoutoplossing en dat de vrouwen dus zonder enige vorm van verdoving de chirurgische ingreep ondergingen. Dat gebeurde trouwens niet in een ver verleden en in een groezelige achterkamer, maar in 2020 aan het Yale Fertility Center, een ivf-centrum met een goede reputatie.

Tweehonderd vrouwen die in een periode van vijf maanden klagen (lees gerust: schreeuwen) over ondraaglijke pijn. Daar geen rekening mee houden, is geen onwetendheid – dat is onwil.

Minder libido

Terug naar de anticonceptiepil. Toen die in de jaren 60 op de markt kwam, schonk die vrouwen vooral vrijheid. Maar de afgelopen tien jaar zijn we steeds beter gaan begrijpen hoe de pil onze hersenen, onze emoties en ons gedrag beïnvloedt. Naast onmiskenbare voordelen, blijkt de pil ook een rist nadelen te hebben zoals een (lichte) toename van het risico op trombose en borstkanker en een daling van het libido.

Bijgevolg maken steeds meer jonge vrouwen zich vandaag, niet onterecht, zorgen over de negatieve impact van die dagelijkse dosis hormonen. Maar wanneer ze die bekommernissen op tafel leggen bij de huisarts, vangen ze vaak bot. Daarom gaan ze op zoek naar antwoorden op TikTok, Instagram en Snapchat – u weet wel, die plekken waar heel wat foute informatie circuleert. Het zou geen kwaad kunnen om de bekommernissen van die jonge vrouwen óók ernstig te nemen.

Of er nu data voorhanden zijn of niet, in een maatschappij die mannen als norm beschouwt, is de gezondheid van al wie daar buiten valt afhankelijk van de mate waarin er naar hen geluisterd wordt. Dat de hormonale mannenpil ‘lastig’ wordt gevonden omdat mannen er pukkels van zouden krijgen, omdat hun zin in seks zou verdwijnen of omdat hun gemoed alle kanten zou opschieten, dat begrijp ik. Wie de pil neemt, klaagt daar al jaren over. Dat hebben we dan toch allemaal gemeen. Kan er dan nu naar alle genders geluisterd worden?