‘Ik ben van plan om een lastig oud mens te worden’

Veel ouderen zijn zo bang om als een oude zeur te worden weggezet dat ze niet opkomen voor wat ze willen. ‘Hoog tijd dat we meer naar hen luisteren’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag. ‘Maar het moet natuurlijk wel van twee kanten komen.’

Pol (94), die zijn hele loopbaan lang woordvoerder van allerlei organisaties was, heeft een abonnement op twee kranten én op Knack. Maar als ik hem vraag of er iets is wat hij graag aan zijn leven zou willen veranderen, antwoordt hij zonder aarzelen: ‘Ik zou zó graag op zaterdag weekendkranten gaan kopen in de dagbladhandel in het dorp. Dan zou ik alle voorpagina’s bekijken voor ik beslis welke ik meeneem.’ Tientallen jaren was dat vaste prik op zaterdagochtend. Maar sinds Pol moeilijk stapt, raakt hij niet meer in het dorp. Dus informeer ik wat zijn zoon en zijn thuishelper daarvan zeggen. ‘Oh, maar tegen hen begin ik daar niet over’, antwoord hij. ‘Straks vinden ze me nog een oude zeur.’

Ontelbare keren heb ik dat ondertussen van ouderen gehoord. Ook van mensen die hun leven lang ontzettend mondig en assertief zijn geweest. Eens ze wat zorgbehoevend en daardoor ook afhankelijk worden, blijft van al die weerbaarheid vaak niet zo gek veel meer over. Binnen de kortste keren lijken ze zich dan bij de situatie neer te leggen omdat ze – vaak onterecht- denken dat wat zij willen toch niet kan.

Veel ouderen zijn als de dood om hun geliefden of zorgwerkers extra werk te geven.

En ondertussen hebben wij niets in de gaten en blijven we de ouderen in onze omgeving zoveel mogelijk uit handen nemen zonder te informeren of ze dat wel willen. Zoals die ene vriend die zich zorgen maakte omdat zijn moeder het gasfornuis tot drie keer toe was vergeten uit te zetten. Zonder daar al te veel bij na te denken liet hij de gaskraan dichtdraaien en regelde hij dat er voortaan elke dag een warme maaltijd aan huis zou worden bezorgd. Opgelost. Dat dacht hij toch. Pas maanden later kwam hij erachter dat zijn moeder dat vreselijk vond. Niet alleen was die dagelijkse prak haar veel te flets, ze miste het koken ook enorm. Toch zei ze dat niet tegen haar zoon, want ‘hij bedoelt het allemaal zo goed’.

Hetzelfde met F. (89) die onlangs naar een woonzorgcentrum verhuisde. Van jongs af liet ze van zich horen als ze zich onrechtvaardig behandeld voelde. Ooit leidde ze zelfs een dagenlange staking tegen de loonkloof in het bedrijf waar ze als secretaresse werkte. Toen ze me dus vertelde dat ze tot twee keer toe op haar noodknop had gedrukt maar telkens meer dan een half uur op hulp had moeten wachten, ging ik ervan uit dat ze daar meteen bij de directie over had geklaagd. Niet dus. ‘Ik woon hier pas een paar weken’, zei ze. ‘Ik wil niet dat ze denken dat ik een lastig oud mens ben. En die meisjes hebben het al zo druk.’

Niet alleen zit de angst om als een oude zeur te worden beschouwd er bij veel mensen goed in, vaak zijn ze ook als de dood om hun geliefden of zorgwerkers extra werk te geven. T. (87), bijvoorbeeld, vond het verschrikkelijk dat haar dochter haar boodschappen voor haar deed. Ze wou veel liever meegaan zodat ze zelf groente, fruit en vlees kon kiezen. Maar dat zei ze dus niet. ‘Mijn dochter moet al zo hard werken en alle vrije tijd gaat op aan haar huishouden en de kinderen’, was de uitleg. Uiteindelijk kwam haar dochter dat te weten van de thuisverpleegkundige die had gemerkt dat T. nogal was afgevallen. Doordat ze zelf geen ingrediënten meer kon kiezen, had ze steeds minder zin in eten.

Nu zouden wij daar natuurlijk ook veel meer naar moeten vragen. Vindt je moeder het wel een goed idee dat de auto wordt verkocht en jij haar voortaan overal heen brengt? Betekent het stilzwijgen van die nieuwe bewoner wel dat hij het eten lekker vindt en tevreden is over de activiteiten in de cafetaria? Laten we daar vooral niet te veel vanuit gaan. Zeker als mensen zorg nodig hebben en zichzelf niet meer zo goed kunnen behelpen is het van het grootste belang dat we oplossingen voorstellen in plaats van hun die – met de beste bedoelingen – op te dringen.

Maar het moet natuurlijk wel van twee kanten komen. Hoog tijd dat ouderen meer op hun strepen staan. Ik heb alvast besloten dat ik een heel lastige oude vrouw word. Zo iemand die niet over zich heen laat lopen, de touwtjes over haar leven stevig in handen houdt en met luide stem protesteert als iets haar niet zint.

Weet je wat? Ik denk dat ik maar vast begin te oefenen.