‘Hoewel het Songfestival apolitiek zweert te zijn, is het stemmende publiek dat niet’

‘Het Eurovisiesongfestival is niet het platform om actief aan geopolitiek te doen’, schrijft student politieke wetenschappen Danté Basslé in de aanloop naar de internationale liedjeswedstrijd in Zweden.

Als trouwe fan van het Eurovisiesongfestival kijk ik al maanden uit naar die ene week in mei. Rond deze editie hangt er echter een moeilijke sfeer. De Israëlische deelname aan het Songfestival roept door het lopende conflict in Gaza terecht vragen op. Al maanden roepen mensen uit de cultuursector op tot de uitsluiting van het land. Israël voert immers een humanitair schandelijke oorlog die vele burgerslachtoffers maakt en die al leidde tot een uitspraak over een vermoeden tot genocide door het Internationaal Gerechtshof. Dat een kandidaat met een Israëlische vlag zal dingen naar de stemmen van 180 miljoen kijkers, wringt op zijn zachtst gezegd. Toch zal de Israëlische kandidate deelnemen aan deze editie, en omdat het Songfestival een apolitiek evenement is, is dat de juiste beslissing.

Hoewel de organisatie apolitiek zweert te zijn, is het stemmende publiek dat niet. In 1990 won Italië met ‘Insieme 1992’. Het lied veroverde de harten met de tekst ‘Unite unite Europe’ en de verwijzing naar het Verdrag van Maastricht dat de Europese Unie verder uitbouwde.

In de edities na de annexatie van de Krim was er verder occasioneel boegeroep te horen bij de aankondiging van de Russische punten.

Dat was echter klein bier tegenover 2022. Door Oekraïne naar een verpletterende overwinning te stemmen, gaf de Europese publieke opinie een duidelijke middelvinger naar Poetins regime.

Die situatie kan zich binnenkort herhalen. Tegenstanders van een Israëlische deelname kunnen al uitkijken naar het moment waarop presentatrice Petra Mede aankondigt dat Israël nul punten ontving van het publiek. Hoewel het voor de artieste in kwestie hard zou aankomen, zou het een niet mis te verstane boodschap zijn.

De EBU, de unie van Europese publieke omroepen en de organisator van het Songfestival, heeft al jaren hetzelfde mantra: het Eurovisiesongfestival is een apolitiek evenement waar verbondenheid door middel van muziek centraal staat. Door dat apolitieke karakter doorbrak het festival in het verleden al vele taboes. De liedjeswedstrijd droeg bijvoorbeeld bij aan de vereniging van een verdeeld Europa na de Tweede Wereldoorlog en verlegde grenzen voor de LGTBQ+-community in tijden wanneer dit niet vanzelfsprekend was. Zo won Dana International als transvrouw de wedstrijd in 1998.

Vooraf wilden orthodoxe stemmen haar deelname nog tegenhouden, maar op de avond van haar overwinning kwamen duizenden Israëliërs euforisch op straat.

Daarnaast vieren we deze editie de tienjarige verjaardag van de baanbrekende overwinning van Conchita Wurst, de drag queen met baard.

Ook ons land stuurt voor de tweede keer op rij een queerzanger naar het festival en dat is in tijden van gaybashing en homofobie nog steeds nodig. Artiesten zoals Dana en Conchita waren voorbeelden voor de queergemeenschap en maakten het onderwerp op een laagdrempelige manier bespreekbaar in landen waar dit niet evident was. Dat was onmogelijk geweest met een politieke organisatie.

De kracht van het evenement is het feit dat muziek kan verbinden over landsgrenzen en politieke onenigheden heen.

Om de slagzin “United by Music” uit te dragen en zijn verbindende doel na te streven, blijft het Songfestival dus beter weg van politieke boodschappen. Zolang de Israëlische omroep zich aan de EBU-regels houdt, kan het land deelnemen. Aangezien de Russische omroep zich niet aan de afspraken hield, werd het land in 2022 uitgesloten. Vanuit emancipatorisch oogpunt is dit een jammerlijke zaak. Een terugkeer van Rusland naar het Songfestival via een onafhankelijke omroep zou een piste moeten zijn die de EBU moet overwegen als ze zich voordoet. Inwoners, omroepen en artiesten hoef je immers niet gelijk te stellen aan hun regering.

Moeten we dan de politieke realiteit en de dagelijkse onschuldige slachtoffers in Gaza negeren? Helemaal niet, maar een entertainmentprogramma is niet de arena waar de strijd tegen dat onrecht moet plaatsvinden. De oorlog zal door een uitsluiting van een artiest immers niet minder hard woeden. De focus moet liggen op waar er echte verschillen kunnen worden gemaakt.

In maart keurde de VN-Veiligheidsraad eindelijk een resolutie goed die opriep tot een onmiddellijk staakt-het-vuren. Ondertussen leeft Israël deze tekst niet na, en neemt de internationale samenleving geen maatregelen om die af te dwingen. Economische sancties nemen en wapenleveringen aanklagen, zijn een veel beter signaal dan de uitsluiting van een artiest.

Het Songfestival kan wel een kans voor debat onder burgers zijn. Om Israël geen free pass te geven, kan de VRT ervoor kiezen om net voor de uitzending een disclaimer te tonen waarin het een aantal zaken verduidelijkt over de oorlog. Het evenement blijft zo vanuit de organisatie apolitiek, maar de zenders komen op die manier wel tegemoet aan de eis om de stilte te doorbreken. Ook artiesten kunnen naast de show hun steun voor een vreedzame oplossing voor de Palestijnen uitdrukken. Onze Belgische kandidaat Mustii onderschreef bijvoorbeeld een gezamenlijk artiestenstandpunt dat opriep tot vrede en ook in interviews reageerden andere artiesten al heel genuanceerd op de kwestie.

Hoewel Israël verschrikkelijke daden stelt, is het Eurovisiesongfestival niet het platform om actief aan geopolitiek te doen. Het evenement kan wel een zinvol debat op gang brengen in verschillende huiskamers en het publiek heeft de sleutel in handen om zich uit te spreken over de kwestie.

Laten we hopen dat er snel een vreedzame oplossing op diplomatiek niveau komt en dat alles veilig kan verlopen in Malmö.

Danté Basslé (20) is student Politieke Wetenschappen aan de UGent. Hij is lid van het Honoursprogramma “Quetelet colleges” van de UGent.