‘Hoe onze lokale politici 9.000 levens kunnen redden’

‘Nu in elke gemeente een nieuw bestuursakkoord gesmeed wordt voor de komende zes jaar, hebben onze lokale verkozenen de kans om duizenden levens te redden. De wetenschappers van Sciensano geven alvast een voorzet’, schrijft Niels Morsink van denktank Minerva.

Luchtvervuiling doodt in België elk jaar liefst negenduizend mensen, toont een studie van Sciensano, en dat is erger dan het gemiddelde van de EU-14. De meerderheid van de Belgen ademt elke dag lucht in die vervuilder is dan wat de Wereldgezondeidsorganisatie voorschrijft. Auto’s, en wegverkeer, dragen een grote verantwoordelijkheid: in Brussel bijvoorbeeld is het verkeer verantwoordelijk voor 47% van de stikstof en 23% van het fijnstof in de lucht.  

Daarbij zijn het paradoxaal vooral armere wijken, waar het auto-eigenaarschap laag is, die het meest te lijden hebben onder deze luchtvervuiling: hun straten vormen de boulevards waarlangs wie buiten in het groen woont met de auto de stad inrijdt.

Nu in elke gemeente een nieuw bestuursakkoord gesmeed wordt voor de komende zes jaar, hebben onze lokale verkozenen de kans om duizenden levens te redden. De wetenschappers van Sciensano geven alvast een voorzet.

Ten eerste blijkt dat Lage Emissie Zones de meest effectieve maatregel zijn om stikstofdioxide en fijnstofniveaus te verminderen. Als men de LEZ wil evalueren, kan men dus best in het achterhoofd houden wat blijkt uit de voorbeelden in Denemarken, Duitsland, Nederland, Italië, Verenigd Koninkrijk en, jawel, ook in België. Door de sterke verbetering van de luchtkwaliteit na het invoeren van een LEZ vermindert ook de kans op cardiovasculaire aandoeningen en verbeteren de luchtwegen bij kinderen. Een Duitse studie laat zelfs een daling van liefst dertien procent zien van kinderen met astma na invoeren van de Lage Emissie Zone. Dat is niet alleen een goede zaak voor die kinderen, maar toont ook hoe een betere luchtkwaliteit een groot verschil kan maken voor het gezondheidszorgbudget.

Specifiek in Brussel leidde de LEZ sinds 2018 tot een vermindering met ongeveer dertig procent van zowel stikstof als fijnstof. In de minst gegoede buurten ging de luchtkwaliteit er het meest op vooruit. De verwachting is dat de LEZ tot een verdere vermindering van de stikstof-uitstoot met 24% leidt. De belangrijkste vermindering zou echter het gevolg zijn van het verbieden van de Euro diesel 5 wagens die door de Brusselse politici werd uitgesteld van 1 januari 2025 naar 2027. Bij het nemen van die beslissing dachten ze wellicht niet aan de 9000 jaarlijkse vroegtijdige overlijdens. 

Een pan-Europese studie wees uit dat een congestietax, waarbij het duurder wordt om op drukke momenten de stad binnen te rijden, en het verminderen van het aantal parkeerplaatsen een van de meest effectieve strategieën is om auto’s uit steden te weren. Daarnaast helpt het ook om het openbaar vervoer te promoten. Een studie in Talinn toonde aan dat het gratis maken van het openbaar vervoer tot een toename leidde van het gebruik van het openbaar vervoer met 14% en een verbeterde mobiliteit voor inwoners met een laag inkomen.

Sciensano geeft aan dat het promoten van de fiets en het wandelen bij de meest kostenefficiënte maatregelen zijn om het autogebruik en dus de luchtvervuiling te verminderen. Het is ook van belang dat er voldoende open ruimte is en dat luchtcirculatie in wijken wordt bevorderd zodat de luchtvervuiling niet geconcentreerd blijft.

In de schoolomgeving is het belang van het verminderen van luchtvervuiling het grootst. Kinderen zijn kwetsbaar voor luchtvervuiling, en de effecten van luchtwegaandoeningen kunnen een leven lang aanslepen. Tegelijk spenderen ze een bijzonder groot deel van hun kinderjaren op school. Maatregelen die daar getroffen worden, hebben dus een bijzonder groot effect op hun levenskwaliteit. Het is bewezen dat schoolstraten, die de toegang van wagens gedurende bepaalde tijdsvakken beperken, leiden tot een vermindering van luchtwegeninfecties bij kinderen, net zoals het strategisch aanplanten van vegetatie een filterend effect kan hebben op de luchtvervuiling.

Lokale politiek kan een echt verschil maken. Sciensano toont ons hoe. Zet in op luchtkwaliteit, pak de dominantie van vervuilend autogebruik verder aan, en politici zullen zich op de borst mogen kloppen: zij hebben duizenden levens gered.

Niels Morsink is kernlid van Denktank Minerva.