‘In deze samenleving is zorg dragen al snel een daad van rebellie’

Wat voor solidariteit zou de mens kennen als we hem konden bevrijden uit het strenge keurslijf van de competitieve politiek.

Darwin is, zo zegt men, een erg misbegrepen man en dat spijt ook mij verschrikkelijk. Want in de schaduw van zijn theorie kreeg ik al vroeg aangeleerd dat mensen natuurlijkerwijs en instinctief in strijd zijn met elkaar. Dat het in onze genen zit ons egoïstisch te gedragen. Daar zal wel iets van kloppen, het ging er ook op onze speelplaats soms heftig aan toe, maar het was nooit een theorie waar ik mij in herkende. Veel vaker dan er werd gevochten waren er handen om je overeind te trekken, als één kind huilde, huilde de rest al snel mee. Misschien was het de aard van de mensen op televisie maar niet van hen die ik om mij heen zag.

In de geest van Darwins competitieve mensbeeld werd het politieke systeem mij vervolgens voorgesteld als een voorwaarde voor civilisatie. De wet, de staat en de macht zouden nodig zijn om ons niet te gedragen als oermensen maar lief en zorgzaam met elkaar om te gaan. Hoe meer ik ondertussen van de wereld begrijp, hoe meer ik het gevoel krijg dat ook dat niet klopt, dat het mogelijk net omgekeerd is. Politiek houdt ons tegen om ons talent voor zorg en solidariteit te ontwikkelen, macht brengt ons niet samen maar drijft ons uit elkaar. Iedereen die vandaag écht zorgt, doet dat tegen het systeem in.

Het personeel in woonzorgcentra dat tijd durft te nemen voor de ouderen verzet zich tegen politieke richtlijnen, en lapt niet zonder gevolgen regels van managers aan zijn laars. Leerkrachten die de moed hebben begaan te zijn met hun leerlingen kunnen vaak niet anders dan leerplannen boycotten en protocols omzeilen. Sociaal werkers die zich uit de naad werken om de slachtoffers van onze samenleving op te vangen en het geweld van de staat te verlichten, moeten knokken om dat werk te kunnen doen. Zij die mensen op de vlucht in veiligheid proberen brengen en van noodzakelijke zorg voorzien, worden in toenemende mate gecriminaliseerd. Vooral aan de Europese grenzen maar ook in het binnenland wordt humanitaire hulp niet alleen onmogelijk gemaakt maar ook juridisch bestraft.

Om maar te zeggen: in deze samenleving is zorg dragen al snel een daad van rebellie, vraagt het moed om solidair te zijn. Toch doen velen het, op eigen risico en met het argument dat dit ons mens maakt.

Ik weet het niet, met die Darwinkwestie. Ik kan me alleen afvragen wat voor magische dingen er zouden gebeuren als de zorgsector kon ontsnappen uit de dwangbuis van de bureaucratie en de rekensom van de regering. Wat voor solidariteit de mens zou kennen als we hem konden bevrijden uit het strenge keurslijf van de competitieve politiek. Ik kan enkel vertrouwen op datgene waarin ik mijn eigen menselijkheid erken. Dat zijn niet de verhalen van de brutale jagers, maar die van het samen rond het kampvuur zitten. Dat is niet de man die de wetten maakt, maar degene die ze omzeilt.