‘Het is behoorlijk idioot te klagen over toeristen, alsof je er zelf geen bent’

Martha Balthazar is theatermaakster. Haar column verschijnt tweewekelijks.

Het is een prachtige dag en ik sta op een waanzinnige plek: een amfitheater op de top van een berg met uitzicht over een Italiaans dorp en in de verte de Middellandse Zee. Voor me poseert een vrouw – één hand in de lucht, de ander op haar heup, haar haar en knalrode jurk wapperen in de wind. Af en toe geeft ze instructies aan haar reisgezel, die de rol van fotograaf op zich neemt. Als de zon even achter de wolken verdwijnt, houden ze op en evalueren ze streng de foto’s. Lachen doet ze alleen op beeld en het uitzicht heeft ze alleen met haar rug gezien.

Het is natuurlijk behoorlijk idioot te klagen over toeristen, alsof je er zelf geen bent. Je klinkt totaal lullig als je je profileert als de ‘betere bezoeker’, iemand die niet voor het landschap staat maar er net in op kan gaan. Maar zo vervelend ben ik dus, zo iemand die het als de grootste eer ervaart om per ongeluk als een local te worden aangezien.

Want hoe leuk vakantie ook is, aan toerisme hangt een bittere bijsmaak van betekenisloosheid. De allermooiste plekken op aarde voelen vaak angstwekkend levenloos aan, hol en onbezield. Zo functioneert het dorp op deze berg niet meer als een dorp en kan de bevolking hier alleen nog wonen en werken in dienst van het toerisme. De pittoreske straten en pleinen worden vandaag niet geleefd maar bezocht. Deze plek lijkt heel veel op Italië, bijna ongeloofwaardig veel, toch voelt ze als Disneyland aan.

Zulke trekpleisters hebben veel vorm maar geen inhoud of geest. Als seks koopwaar wordt, bij sekswerk bijvoorbeeld, neemt de vormelijkheid van seks ook toe, terwijl de ‘inhoud’, de ‘echtheid’ verdwijnt. Op dezelfde manier zorgt toerisme ervoor dat een gebied geconsumeerd kan worden en dus aan ‘echtheid’ en ‘inhoud’ verliest. Elk restaurant, elke bar en elk monument verkoopt en vermarkt de ervaring van die plek, met iets real, authentic and cheap. Het wordt een uithangbord voor het lokale, maar het echte lokale heeft geen kans meer op overleven.

De vrouw in de rode jurk maakt het landschap heel letterlijk tot decor. Zij is de hoofdrolspeler van haar reis en het uitzicht is daar om haar te ondersteunen. Maar ook een zogezegde meerwaardezoeker als ik, eindeloos op zoek naar het minst toeristische restaurant, zal in haar gulzigheid naar authenticiteit alle authenticiteit opkopen.