‘Welke ouder geeft zijn twaalfjarige in hemelsnaam een fatbike cadeau?’

Elektrische fietsen rukken snel op onder jongeren, en dat brengt risico’s met zich mee voor hun veiligheid én hun gezondheid, schrijft redacteur Tex Van berlaer. ‘Het is een kwestie van tijd voor ook hier de cultuuroorlog uitbreekt.’

Ligt het aan de stakingen bij de NMBS en De Lijn? Of komt het door de ontluikende lente? In elk geval zijn ze tegenwoordig overal: de fatbikes. Het snel populairder wordende fietstype ziet er even onbehouwen uit als de naam doet vermoeden. Extreem dikke banden, grove zwarte buizen, vrij klein en vooral: snel.

De elektrische fietsen halen moeiteloos 25 kilometer per uur — of meer. Begin deze maand nam de politie van Turnhout een exemplaar in beslag dat 50 per uur kon. Zónder te trappen. Veel fatbikes worden illegaal opgevoerd, waardoor ze een gashendel krijgen. Het verschil met een bromfiets wordt dan miniem.

Toch is er één groot verschil: de leeftijd van de bestuurder. Voor bromfietsen geldt een duidelijke minimumleeftijd van 16 jaar. Maar die grens vervalt bij fatbikes. De eigenaar van de Turnhoutse fatbike was amper 14.

1 op 2 fietsen is elektrisch: ‘E-Leasefietsen zijn een geschenk voor de tweedehandsmarkt’

Een onwetenschappelijke steekproef in het straatbeeld doet vermoeden dat ook kinderen ermee rondrijden. En jonge tieners zijn doorgaans niet de meest voorzichtige bestuurders. Goed, het gevaar met fatbikes is minder groot dan bij stomdronken televisiepresentatoren in een oude Porsche, maar toch. Andere weggebruikers, in het bijzonder voetgangers, voelen zich almaar minder op hun gemak.

Welke ouder geeft zijn twaalfjarige in hemelsnaam een fatbike cadeau?

Een deel van de verklaring is wellicht onwetendheid. ‘Veel mensen kopen ze met de beste bedoelingen voor hun kinderen’, valt te lezen in een verklaring van de politiezone Schoten. ‘Ze zijn zich niet bewust van het illegale karakter van gemodificeerde fatbikes.’

Lokale besturen zitten er verveeld mee, maar weten niet wat ze eraan kunnen doen. In Mechelen gaat het bestuur alvast in overleg met de fietsverkopers om het groeiende probleem in te dijken.

Helmplicht

In Nederland is de fatbike bijgezet in het pantheon van de cultuuroorlog. De felheid van het debat doet denken aan dat rond Zwarte Piet. Tegenstanders zien in de opmars van de fiets een opstoot van huftergedrag.

Dat heeft niet weinig te maken met het feit dat het een populaire fiets is bij Nederlanders met buitenlandse roots. Onder de oppervlakte speelt dus meer dan alleen maar verkeersveiligheid. Het is geen toeval dat (uiterst) rechtse partijen als de PVV van Geert Wilders en de BoerBurgerBeweging zich erop profileren.

Er zijn niet alleen maar tegenstanders. Een ‘motor van de vooruitgang’, zo noemde de Marokkaans-Nederlandse schrijver Abdelkader Benali de fatbike in een column: ‘Het is bekend dat Nederlandse moslims een hardgrondige afkeer hebben van fietsen. Het is maar heel zelden dat ik een moslima op een tweewieler zie. Maar de fatbike is en masse omarmd.’

In de Nederlandse Tweede Kamer werden al tientallen discussies gevoerd over het onderwerp. In het Vlaams Parlement staat de teller op welgeteld één parlementaire vraag van N-VA’er Andy Pieters aan minister van Mobliteit Annick De Ridder (N-VA), waaruit blijkt dat de minister niet extra gaat sensibiliseren.

Toch is het een kwestie van tijd voor ook hier de cultuuroorlog uitbreekt. De Nederlandse casus toont aan dat wetgeving moeilijk ligt. Het parlement nam vorig jaar een motie aan die een minimumleeftijd van 14 jaar én een helmplicht zou opleggen. Pas daarna werd de administratie gevraagd of het juridisch mogelijk is om een fatbike als een aparte voertuigcategorie in te delen. In een gedetailleerd rapport – met tussentitels als ‘Wat maakt een fatbike een fatbike?’ – werd het antwoord duidelijk: nee.

De verantwoordelijkheid ligt dus grotendeels bij de ouders. Misschien is het daarom beter het debat te verbreden: niet alleen over fatbikes, maar over elektrische fietsen voor jongeren in het algemeen.

Want ook gewone e-bikes zitten in de lift bij jongeren. Dat is om tal van redenen begrijpelijk, al was het maar omdat je daardoor minder zweet – de ultieme vijand van iedere puber. Maar in een land waar een vijfde van de min-17-jarigen aan overgewicht lijdt, is elke vorm van beweging welkom. Elektrische trapondersteuning is een zaligheid voor senioren die hun maximale actieradius plots exponentieel zien toenemen. Voor jonge benen gaat het eerder om overbodige luxe.

Maar zoals de Nederlandse komiek Arjen Lubach stelt: zolang de fietsen je imago bevorderen, zullen ze populair blijven. Wordt elektrisch fietsen cringe, dan kiezen jongeren vanzelf iets anders.

Zei ik al dat de voltallige Knack-redactie tegenwoordig met de fatbike naar het werk komt?

‘Fietsers, ken verdorie jullie plaats’