‘Dat filmpje van Elisabeth Lucie Baeten op Instagram was overtuigender geweest met nuance’

‘Wie kan rekenen op bijna 300.000 volgers, heeft ook een zekere verantwoordelijkheid’, schrijft redacteur Tex Van berlaer over Elisabeth Lucie Baeten.

In een filmpje op Instagram hekelt Elisabeth Lucie Baeten het vonnis van de rechtbank van eerste aanleg. De zaak draait om de verkrachting van een Leuvense studente.

Uit haar reactie spreken kwaadheid, frustratie en ontgoocheling. Elke burger – ja, ook influencers – heeft het recht om zijn of haar mening te uiten over een rechterlijke uitspraak. Niet elk vonnis is perfect, rechters maken fouten.

Zeker in een verkrachtingszaak lopen de emoties hoog op. Eeuwenlang werd die misdaad weggelachen, goedgepraat, zelfs toegejuicht. Bovendien is deze casus bijzonder uitzonderlijk, zo bevestigen verschillende experten: een bewezen verkrachter wiens straf wordt opgeschort, en dat zonder probatievoorwaarden? Du jamais vu.

Dit bericht op Instagram bekijken

Een bericht gedeeld door Elisabeth Lucie Baeten (@elisabethlucie)

‘Uit de bijgebrachte stukken blijkt dat de beklaagde een getalenteerde en geëngageerde jongeman is die zowel privé als professioneel sterk wordt geapprecieerd’, aldus het vonnis. Hij riskeerde drie jaar voorwaardelijk en een schadevergoeding van 9.800 euro. De eerste artikels die dinsdag circuleerden waren heel beknopt, en boden weinig diepgang.

Hoe misplaatst moet dat aanvoelen? Voor het slachtoffer. Voor iedereen die met haar meeleeft, en bij uitbreiding met alle slachtoffers van seksueel geweld. Is zij dan niet getalenteerd en geëngageerd? Wordt zij niet geapprecieerd in haar privéleven en professionele omgeving?

Als de dader een straf had gekregen, was zijn carrière als gynaecoloog voorbij. Ja, uitgerekend gynaecologie, wat de zaak nog heftiger maakt. Het slachtoffer is intussen al gestraft – minstens met een levenslang trauma. En hoe moeten toekomstige slachtoffers reageren, wetende dat zelfs veroordeelde daders een straf kunnen ontlopen?

Die begrijpelijke gevoelens verdienen een plaats. Maar mensen met aanzien – mensen zoals Elisabeth Lucie Baeten – mogen niet alleen stilstaan bij het positieve effect van hun woorden, maar ook bij de mogelijke negatieve kanten.

Baeten heeft een kleine 300.000 volgers op Instagram. In haar filmpje spreekt ze onomwonden van ‘klassenjustitie’, een term die opgang maakte tijdens het proces-Sanda Dia. Daarmee bedoelt ze dat de rechter wellicht anders had geoordeeld als er geen student geneeskunde, maar iemand uit een minder geprivilegieerde groep terechtstond.

Ook Vooruit-voorzitter Conner Rousseau redeneert in die richting op Instagram: ‘In 2022 hebben we de straffen voor verkrachting verdubbeld. Blijkbaar alleen voor metsers, leerkrachten en allochtonen, en niet voor gynaecologen.’

En ook Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir (N-VA) stelt de vraag: ‘Had een arbeider dan een andere straf gekregen? Was het dan wél op het strafregister gekomen?’

Dat zijn ernstige beschuldigingen. En meer nog: ze zouden zelfs waar kúnnen zijn. Alleen had bij de publicatie van Baetens filmpje nog niemand die piste grondig onderzocht. Ook Baeten zelf niet. Evenmin Rousseau of Demir.

Het helpt niet dat Justitie zelf amper lering heeft getrokken uit de zaak-Sanda Dia. Er is nood aan toegankelijke en heldere communicatie over rechterlijke uitspraken. Op sociale media verspreidt informatie zich razendsnel, zeker onder jongeren die het nieuws amper volgen. Journalisten doen wat ze kunnen, maar grondige duiding kost tijd. Sinds woensdag staat op de website van de VRT een heldere samenvatting van de feiten, vrij toegankelijk voor iedereen.

Nogmaals: de grote lijnen van deze zaak zijn onthutsend. Een student gynaecologie wordt schuldig bevonden aan verkrachting, maar krijgt geen straf. Toch legt het vonnis in detail uit wat er die avond in Leuven is gebeurd.

Niemand is verplicht het eens te zijn met de uitspraak van de rechter. Maar het filmpje van Elisabeth Lucie Baeten had aan overtuigingskracht gewonnen met meer nuance.

Sanne De Clerck, de advocate van het slachtoffer, zei dat haar cliënte kon leven met het verdict: ‘Voor de vrouw was vooral de erkenning belangrijk, en dat er aan de tegenzijde sprake was van schuldinzicht.’ Later verduidelijkte het slachtoffer weliswaar dat ze gehoopt had dat de dader nooit arts zou mogen worden.

‘Met alle respect, mensen spreken puur uit emotie zonder het dossier te hebben gelezen, en dat vind ik als advocaat jammer’, zei Issabel De Fré – gespecialiseerd in seksueel strafrecht – woensdag op Radio 1. Ook zij toonde begrip voor de emoties. ‘Maar men moet kijken naar het vonnis en naar de context.’ Advocate Nina Van Eeckhaut beklemtoonde op De Afspraak hoezeer volkswoede haar beangstigt.

Wie kan rekenen op bijna 300.000 volgers – en door de algoritmes mogelijk een veelvoud daarvan – heeft ook een zekere verantwoordelijkheid. Influencers zijn geen journalisten, maar hun bereik is intussen vaak groter dan dat van veel nieuwsmedia. Die populariteit brengt extra gevoeligheden met zich mee. Nuance verzwakt de strijd voor gerechtigheid voor vrouwen niet, maar maakt die net sterker.