‘Een oplossing ligt niet in meer opvang en extra tijdelijke bedden: laten we dakloosheid tegen 2030 de wereld uit helpen’

‘Als we dak- en thuisloosheid echt willen oplossen, moeten we resoluut durven kiezen voor die ingrijpende omslag’, schrijven Bart Claes en Wouter Torfs van de Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW). ‘Laat ons duidelijke keuzes maken en een groot, gedurfd, dapper doel vooropstellen: we zorgen dat in 2030 dakloosheid in Vlaanderen beëindigd is.’

Het jaar is vandaag veertien dagen oud. Grijze dagen met regen en wind, maar de temperatuur is warm voor de tijd van het jaar. Te warm eigenlijk. Anders dan een paar weken geleden, toen het buiten bitterkoud was. Journalisten wilden weten of alle bedden van de daklozenopvang volzet waren, buurtbewoners maakten zich zorgen over de verkleumde, dakloze man in hun straat. Sociaal werkers zochten halsstarrig naar dat laatste vrije bed voor die alleenstaande mama met twee kleuters. Het is een jaarlijks terugkerend fenomeen: wanneer de temperatuur buiten daalt, is er meer aandacht voor dak- en thuisloosheid.

Die aandacht voor dak- en thuisloosheid is logisch. Het recht op wonen is als sociaal grondrecht erkend op het internationale, het regionale en het nationale niveau. Artikel 23 van onze grondwet garandeert dat recht op wonen. En niet voor enkele nachten, in een collectieve opvang, een garage of auto maar in een degelijke woning, tegen een betaalbare prijs en met voldoende woonzekerheid.

Maar dak- en thuisloosheid houdt geen rekening met dalende of stijgende temperaturen. In de koude, donkere wintermaanden zijn er niet meer dak- en thuislozen, de aantallen en noden zijn er het hele jaar door. Tijdens de wintermaanden stijgt enkel de mate van urgentie dat mensen op straat moeten blijven. De voorbije weken heeft CAW in Vlaanderen en Brussel dagelijks aan meer dan 1500 mensen onderdak geboden. 1500 mensen voor wie zonder die opvang de enige andere keuze de straat is. Zij krijgen tijdelijk een bed in de nachtopvang of verblijven in de meer reguliere opvang waar we met begeleiding op zoek gaan naar een duurzame oplossing.

Mensen zoals u en ik, in een kwetsbaar moment. Mensen in een moeilijke echtscheiding, mensen die hun werk verloren, met toegenomen schulden door energie en inflatie, mensen die hun woning verloren door het niet kunnen betalen van de huur, of door een opname in de psychiatrie, een verblijf in de gevangenis, mensen gevlucht voor geweld, of depressief, met psychische moeilijkheden, een alcoholproblematiek …

1500 mensen dagelijks en toch maar het topje van de ijsberg. De lopende dak- en thuislozentellingen in Vlaanderen en Wallonië leggen het totaal aantal dak- en thuislozen vele malen hoger. Bijvoorbeeld in Gent alleen al tellen we meer dan 2000 dak- en thuisloze mensen en 401 direct betrokken kinderen. De grote groep van duizenden mensen zonder woonst blijven onder de radar. Zij slapen bij vrienden of familie, voor enkele nachten op de sofa, of slapen in kraakpanden, auto’s en garages.

(Lees verder onder het artikel.)

CAW biedt steeds meer opvang aan vrouwen, jongeren en eenoudergezinnen met kinderen. Meer dan de helft van de dak- en thuislozen in Vlaanderen zijn vrouwen en jongvolwassenen (18-25 jaar). Bij vrouwen vormen familiale problemen en geweld een belangrijke aanleiding. Vaak gaat het om vrouwen met kinderen die op zoek zijn naar onderdak.

De oplossing ligt niet in meer opvang en extra tijdelijke bedden. Het structureel terugdringen van dak- en thuisloosheid vraagt om een fundamentele omslag. Het betekent een beleid dat maximaal inzet op het voorkomen dat mensen dakloos raken en dat focust op wonen.

Daarom pleiten we voor 3 pijlers: preventie van uithuiszetting, woonbegeleiding kort op de bal en duurzame woongerichte oplossingen. De Vlaamse regering nam daarin in 2020 al een eerste initiatief met het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding, met als toegevoegde bijlage het actieplan ter voorkoming en bestrijding van dak- en thuisloosheid 2020-2024. Dat actieplan is een eerste, maar soms te voorzichtige stap.

Als we dak- en thuisloosheid echt willen oplossen, moeten we resoluut durven kiezen voor die ingrijpende omslag. Laat ons duidelijke keuzes maken en een groot, gedurfd, dapper doel vooropstellen: we zorgen dat in 2030 dakloosheid in Vlaanderen beëindigd is. Niemand die nog op straat hoeft te slapen, niemand die op zoek moet naar een tijdelijke sofa of garage, met de dagelijkse stress over waar ze hun spullen kwijt kunnen, waar ze die nacht zullen slapen of waar ze hun gsm kunnen opladen.

Tweede stap is het concreet maken van deze ingrijpende omslag met acties gekoppeld aan te bereiken doelstellingen, doorslaggevende budgetten en een breed gedragen plan van aanpak.

Meer daadkracht naar die fundamentele omslag, daar willen we voor gaan. Voorwaarde voor die omslag is urgentiebesef bij elk van ons. Het gaat namelijk om een maatschappelijke keuze en bijhorende investeringen. Er is een omslag nodig en die omslag is mogelijk. Dat geloven we.

Het jaar is 14 dagen oud, nog niet te laat voor nieuwjaarswensen. Laat ons samen die omslag realiseren, over beleidsdomeinen, sectoren, organisaties en besturen heen. En laat ons het niet meer hebben over ‘daklozen’. Dat woord gaat over wat hen ontbreekt, hun probleem of tekortkoming, en waar ze naar op zoek zijn. Dat woord kan stigmatiserend zijn, en roept bij veel mensen het stereotype beeld op van de onverzorgde man die in vuilbakken zoekt naar eten. Terwijl het ook gaat over bijvoorbeeld een jonge vrouw die door het verlies van haar ouders plots op straat komt te staan, of een alleenstaande mama met kinderen.

Laat het ons daarom hebben over woonstrijders! Zij strijden voor hun recht op wonen. Sterke mensen die elk dag trachten te overleven en in hun bedreigde situatie proberen bouwen aan een betere toekomst. We gaan uit van hun sterkte en steunen hen in de strijd voor recht van wonen. Dat maakt van de organisaties, overheden, en het breder publiek die hen ondersteunen in dat recht op wonen, en dus het beëindigen van dak- en thuisloosheid, mede-woonstrijders.

‘Energiearmoede’ werd vorig jaar in Nederland verkozen tot Woord van het Jaar. Nieuwe woorden volgen maatschappelijke tendensen. Laten we nu kiezen voor een woord dat kracht, geloof en hoop uitspreekt en aanzet tot actie en daadkracht voor die zo noodzakelijke omslag. Daarom nomineren wij nu al Woonstrijders voor Woord van het Jaar.

Bart Claes is algemeen directeur van CAW, Centra Algemeen Welzijnswerk.

Wouter Torfs is voorzitter van CAW.