‘Een kind met een beperking of een volwassene met dementie is níét aandoenlijk’

Dat Knack samen met De Droomfabriek de droom van een 12-jarige jongen waarmaakte, heeft niets met zijn autisme te maken. ‘Jules is zoveel meer dan dat’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar column De Zoetzure Dinsdag.

Onlangs mochten we op de Knack-redactie samen met de ploeg van De Droomfabriek de droom van een twaalfjarige jongen waarmaken. Jules vroeg zijn ouders al jaren of ze hem konden helpen om zijn alter ego Grassie, die de wereld groener wil maken, tot leven te wekken. Daar zijn we – met heel veel creativiteit en de hulp van artificiële intelligentie – ook in geslaagd. Superheld Grassie, die verdacht veel op Jules lijkt, is zelfs de nieuwe mascotte van onze campagne Maai Mei Niet. Dat heeft niet alleen mooie televisie opgeleverd, maar ook een dolblije Jules. En dát was natuurlijk waarom zijn ouders maanden geleden een e-mail naar De Droomfabriek stuurden. Daarin deden ze de droom van hun zoon helemaal uit de doeken, maar nergens vermeldden ze dat hij een lichte mentale beperking en een autismespectrumstoornis heeft. Dat deden ze heel bewust. Ze wilden dat de programmamakers Jules kozen omdat hij zo’n mooie droom had en niet omdat een kind met een beperking voor ontroerende tv-momenten kan zorgen. En zo is het ook gegaan.

Nadat Jules’ moeder me dat tijdens een interview had verteld, schreven heel wat lezers dat ze haar perfect konden begrijpen. Sommigen omdat ze ook een kind met autisme of een mentale beperking hebben, anderen omdat hun zoon of dochter in een rolstoel zit of het syndroom van Down heeft. Ik kreeg zelfs een reactie van de partner van een vrouw met dementie. ‘Die moeder heeft groot gelijk’, schreef hij. ‘Hatelijk is het als iemand van wie je houdt altijd weer tot dat ene aspect wordt gereduceerd. Ik wil altijd laten zien dat mijn vrouw veel meer is dan haar dementie. En als mensen haar aandoenlijk vinden, word ik echt razend.’

Aandoenlijk. Het woord is gevallen. Worden we geconfronteerd met mensen met een beperking of stoornis, dan reageren we al snel vertederd. Zeker als die heel jong of net heel oud zijn. We bedoelen dat natuurlijk niet kwaad, maar het gevolg is wel dat we niet meer voorbij die beperking kunnen kijken. En dat heeft behoorlijk grote gevolgen voor de manier waarop we met hen omgaan.

Dat merk ik keer op keer als ik in secundaire scholen een gastles geef over het leven en de rechten van ouderen. Een van mijn openingsvragen is altijd: ‘Wat is het eerste wat bij je opkomt als je aan een vrouw van 85 denkt?’ De antwoorden kan ik ondertussen zo voorspellen: ‘schattig’ gevolgd door ‘lief’ of ‘snoezig’. Ik ken heel veel zeventigers en tachtigers en ik kan u garanderen: de meesten zijn allesbehalve schattig. Sommigen zijn nogal afstandelijk en zelfs nors, anderen heel toegankelijk en amicaal. Er zijn er die ontzettend lief en warm zijn, maar ik ken ook ouderen die een beetje uit de hoogte doen. Net zoals er kinderen met autisme zijn die zich, zoals Jules, heel vrolijk, spontaan en aanhankelijk gedragen en anderen die – om maar iets te noemen -stil en bedachtzaam zijn.

Nu is er op zich natuurlijk niets mis mee dat we dieper worden geraakt als iemand die een beperking (of andere zware bagage) met zich meedraagt op de een of andere manier boven zichzelf uit kan stijgen of in de bloemetjes wordt gezet. Of dat nu een alleenstaande moeder van een ongeneeslijk ziek kind is die in Blind Gekocht aan een huisje wordt geholpen, een gepest meisje dat schittert in The Voice Kids of een deelnemer met autisme die alle andere kandidaten naar huis speelt in de een of andere quiz. Het is heel normaal dat hun verhaal ons meer treft dan dat van andere kandidaten. Maar dat wil nog niet zeggen dat we ons door dat ene aspect mogen laten verblinden.

Jules, de geestelijke vader van Grassie, is in elk geval niet schattig en al helemaal niet zielig. Dat heeft iedereen die de laatste aflevering van De Droomfabriek heeft gezien, zelf kunnen vaststellen. Hij is gewoon zichzelf: een fantasierijke, geëngageerde en genereuze jongen van twaalf. Dat is wat zijn droom zo mooi maakte – niet dat hij toevallig ook nog een beperking heeft.