‘Een Frontex-directeur die het lot van migranten gaat verbeteren: het is een bittere Hollandermop’

Het was een klein berichtje vorige week: het cruiseschip The Ocean Majesty gaat in Nederland 300 migranten huisvesten. Het gaat om mensen die ondertussen een verblijfsvergunning hebben gekregen, maar geen woning. Het is niet de eerste keer dat onze noorderburen een luxeschip charteren om de opvangcrisis te bedwingen. Eerder was ook al de gigant Silja Europa – 200 meter lang, twaalf verdiepingen – aangemeerd om in Rotterdam het gebrek aan opvangplaatsen minder nijpend te maken. En altijd werd daarbij, bijna obligaat, onderstreept dat de luxueuze voorzieningen onbereikbaar zouden blijven. Eén bericht had het zelfs over ‘hermetisch afgesloten’. De gemeenschappelijke eetzaal van The Ocean Majesty, zo benadrukte de woordvoerder van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (het Nederlandse Fedasil) ten overvloede, ‘is niet voorzien van kaviaar of krabcocktail’.

Die toon verschilt van de manier waarop de nieuwe baas van het Europese grens- en kustwachtagentschap Frontex, die toevallig ook een Nederlander is, over zijn job spreekt. In een gesprek in De Volkskrant vorige week mocht Hans Leijtens zijn plannen ontvouwen. De man die voortaan de bewaking van de Europese buitengrenzen moet coördineren, begon net niet ‘We are the world’ te zingen, en sprak een ambitie uit die zo boven op het stapeltje politieke utopieën kan. Leijtens had het over de 24.000 reddingen waarbij Frontex in de eerste helft van het jaar betrokken was – de directeur specificeerde niet op welke manier. Maar vooral: in de toekomst wil hij streven naar, hou u vast, nul doden op de Middellandse Zee. ‘Anders ben je geen knip voor de neus waard.’

Die ambitie is, met permissie, volstrekt onrealistisch. Meer nog, die doelstelling uitspreken in een week waarin het zoveelste gruwelverhaal aan de oppervlakte kwam, is ronduit cynisch. Vorige week raakte bekend dat maar liefst 41 migranten verdronken toen een boot kapseisde die vertrokken was uit het Tunesische Sfax. Het is maar een van de rampen waar niemand nog van opkijkt. Er zijn dit jaar al naar schatting 1800 mensen omgekomen bij pogingen om de Middellandse Zee over te steken – dat zijn doden en vermisten samen. De nul is dus niet alleen veraf, ze is onhaalbaar. Het is zelfs de vraag of de Europese Unie die nul echt zou willen bereiken, mocht dat kunnen. Toch niet als de prijs is dat er nog meer migranten bij komen.

Niet dat het zo vreemd is dat Leijtens bij de brede bevolking een wit voetje hoopt te halen. Frontex ligt al jaren onder vuur, onder meer omdat het agentschap meegeholpen zou hebben met pushbacks, en dat heeft verdoezeld. Bij pushbacks – die illegaal zijn – worden migranten brutaal terug over de grens geduwd. Maar als Leijtens zegt dat hij ‘echt heel intensief’ met de Grieken zal praten, die ondertussen een criminele reputatie hebben als het gaat over het verjagen van vluchtelingen, dan is dat eigenlijk om te lachen. ‘Ik moet wel resultaten zien’, zegt hij.

Een Frontex-directeur die het lot van migranten gaat verbeteren: het is een bittere Hollandermop. Iedereen weet dat er niet veel zal gebeuren als Athene die ‘resultaten’ niet kan voorleggen. De facto laat de Europese Unie zogenaamde ‘frontlijnstaten’ als Griekenland en Italië in de steek. En eigenlijk ligt de Europese publieke opinie al lang niet meer wakker van een verdronken Eritreeër meer of minder.

In het meesterlijke boek De vluchteling, de grenswacht en de rijke jood praat de Nederlandse schrijver Arnon Grunberg met asielzoekers, ambtenaren en grenspolitie. Uit zijn journalistieke studieronde besluit hij, met relatief zachtaardige ironie, dat mensen niet geïnteresseerd zijn in een humanistisch ‘Rijk van de Liefde’, een samenleving waarin iedereen zo goed mogelijk zorgt voor de ander. Het is maar een van de tragische waarheden die de asielzoeker het leven zo zuur maken. Elders schrijft hij dat het ideaal van de gastvrijheid ‘zich moeilijk laat verenigen met dat van homogeniteit’. Wat het boek zo prangend maakt, is dat Grunberg laat zien hoe makkelijk het is om te begrijpen hoe asielzoeker, ambtenaar en vreemdelingenhater beland zijn waar ze zijn beland.

Natuurlijk is er geen kaviaar voor asielzoekers. En natuurlijk gaan we niet naar nul doden op de Middellandse Zee. Dat zijn praatjes die voor ons, westerlingen, een schijn van redelijkheid moeten ophouden. Daarmee houden we de illusie in stand van een heldere koers, op een Middellandse Zee van onvoorstelbare ellende.