Volgens een nieuw rapport van Oxfam komen er op deze planeet dagelijks bijna 4 miljardairs bij. Professor economie Paul De Grauwe erkent het probleem. ‘Er zijn te veel mensen met te veel geld. Zeker nu blijkt dat die mensen dat geld gebruiken om in te breken in het democratisch proces.’
De rijken worden in steeds sneller tempo rijker. Dat is, kort samengevat, de conclusie van Takers Not Makers, een rapport dat niet toevallig verschijnt op het ogenblik dat Donald Trump wordt ingezworen als president van de Verenigde Staten.
Trumps relatie met ’s werelds rijkste man, Elon Musk, toont volgens Oxfam heel duidelijk aan hoe schadelijk extreme rijkdom wel kan zijn. En Musk is niet die enige. Oxfam noemt bijvoorbeeld ook de Franse miljardair Vincent Bolloré, een zakenman die met CNews een soort Franse versie van Fox News financiert en zo poogt extreemrechts in het zadel te helpen.
Musk en Bolloré zijn uiteraard niet de eersten die hun financiële macht proberen om te zetten in politieke macht. Verrassender is dit rapport als het gaat over het tempo waarin de rijken rijker worden. In ons land kwamen er volgens Oxfam vorig jaar 4 miljardairs bij. De voorspelling dat we dit decennium de eerste biljonair (met een vermogen van 1000 miljard) zouden mogen begroeten, stelt Oxfam in het nieuwste rapport bij. Het zullen er vijf zijn.
‘Zo snel, zo veel superrijken? Wat hierachter zit, is de ontwikkeling van een zeepbel in de aandelenmarkt van hightechbedrijven.’
‘Dat het aantal superrijken in snel tempo toeneemt verrast me niet’, zegt Paul De Grauwe, professor economie aan de London School of Economics. ‘Wat hierachter zit, is de ontwikkeling van een zeepbel in de aandelenmarkt van hightechbedrijven. We hebben eerder een soortgelijke zeepbel gezien bij de internetbedrijven. De eigenaren van die bedrijven kennen natuurlijk plots een enorme stijging van hun vermogen in de vorm van aandelen. Dat zien we nu gebeuren ook bij de eigenaren van hightechbedrijven.’
Maar hun rijkdom zal niet in dat tempo blijven groeien, meent De Grauwe. ‘Zeepbellen hebben de gewoonte op een bepaald moment uit elkaar te spatten. Tesla is typisch zo’n zeepbel. Op een bepaald moment was de waarde van Tesla in de aandelenmarkt groter dan de totale waarde van alle automobielbedrijven samen, de Chinese inbegrepen. Dan komt het moment waarop men gaat begrijpen dat dat onmogelijk is, en komt er een correctie. Die is er voor een deel al geweest en zal zich nog verderzetten. Hetzelfde zal gebeuren voor nog veel meer hightechbedrijven die nu te hoog gewaardeerd worden. Vandaag is iedereen euforisch. Tot men zegt: het enthousiasme is te groot. Dan spat de bubbel uit elkaar.’
Oxfam voorspelt dat er op deze planeet binnenkort 5 biljonairs zullen rondlopen.
De Grauwe: Dat betwijfel ik. Het is niet verstandig om trends van vandaag te extrapoleren naar de toekomst. Maar dat wil niet zeggen dat ik het oneens ben met de basisstelling van Oxfam. Er zijn te veel mensen met te veel geld, zeker nu blijkt dat die mensen dat geld gebruiken om in te breken in het democratisch proces.
Mede daarom pleit politiek filosofe Ingrid Robeyns voor een soort maximumvermogen van 10 miljoen euro.
De Grauwe: Ik volg haar standpunt dat de accumulatie van vermogen binnen de perken moet blijven. Een andere vraag is of het instrument dat ze voorstelt een goed instrument is. Ik denk het niet. Want hoe ga je dat precies doen, zo’n maximum afdwingen? Wat ga je doen als de aandelen van een bedrijf plots 1 miljard waard zijn? Zeggen dat het die waarde niet mag hebben? Ik zie niet in hoe dit kan werken.
‘Marc Coucke zou niets betekenen als er geen onderwijs was dat hemzelf en zijn medewerkers had opgeleid.’
Wat je wél kunt doen, is een belasting heffen. Van iemand die 1 miljard vermogen heeft, kunnen we jaarlijks – ik zeg maar iets – 3 procent afnemen, zodat het nettorendement van dat vermogen daalt. Want dat is wat je wilt bereiken: dat de groei van dat vermogen niet zo uitgesproken meer is.
Dat is het probleem vandaag: de groei van het vermogen is groter dan de groei van ons bruto binnenlands product. Met het gevolg dat het belang van rijkdom in wat we elk jaar produceren elk jaar stijgt. Daar moeten we paal en perk aan stellen.
Ondernemer Marc Coucke noemde het ooit een goeie zaak dat hij geen belastingen op de verkoop van zijn bedrijf Omega Pharma hoefde te betalen. Hij kon dat geld beter investeren in nieuwe bedrijven ‘dan het in de niet-efficiënte bodemloze put van de Belgische overheid.’
De Grauwe: Marc Coucke zou niets betekenen als er geen onderwijs was dat hemzelf en zijn medewerkers had opgeleid. Hij zou niets kunnen doen in Durbuy als er geen infrastructuur was. Zonder die Belgische overheid was er geen gezondheidszorg, en zou tijdens de pandemie het hele economische systeem geïmplodeerd zijn. Maar daar denken die mensen niet aan, alles is hun verdienste.
Natúúrlijk is de overheid soms inefficiënt en vatbaar voor corruptie. Maar ik kan ook voorbeelden noemen van privébedrijven waar corruptie, inefficiëntie en eigenbelang voor grote problemen hebben gezorgd.
Een ander opvallend cijfer uit het rapport: 79 procent van de rijkdom van de Belgische miljardairs is geërfd.
De Grauwe: Het klopt dat de meeste Belgische miljardairs hun rijkdom aan een erfenis te danken hebben. Dat viel me weer op toen ik de lijst van Honderd Rijkste Belgen van Ludwig Verduyn bekeek. Er staan nauwelijks selfmade men in.
Moeten erfenissen zwaarder belast worden?
De Grauwe: Ja. Die vraag confronteert ons natuurlijk met een moreel dilemma, waarbij twee principes op elkaar botsen. Het eerste principe is dat iedereen dezelfde startkansen moet krijgen. Iemand die een miljard erft, krijgt natuurlijk oneindig veel meer kansen dan niemand die niets erft. Maar er is ook nog een tweede, even legitiem principe. Ouders willen voor hun kinderen zorgen. Als je het eerste principe consequent doortrekt, botst dat met het tweede.
‘Blijf af van het eerste miljoen, en begin pas vanaf dat bedrag progressief te belasten. Tegelijk belast je alles boven de 10 miljoen weg.’
Daarom zeg ik: het is oké als kinderen een huis van hun ouders erven. Blijf af van het eerste miljoen, en begin pas vanaf dat bedrag progressief te belasten. Tegelijk belast je alles boven de 10 miljoen weg. Niemand zou met meer dan 10 miljoen mogen starten.
In het rapport van Oxfam staat dat de armoede sinds 1990 nauwelijks is gedaald.
De Grauwe: Dat is niet juist. Wereldwijd is het aantal mensen dat minder dan 2 dollar per dag heeft om van te leven sterk gedaald. Wél is het zo dat de groep mensen die net iets meer heeft, niet of nauwelijks kleiner is geworden.
Er zijn economen die zeggen dat rijkdom helpt om de armoede de wereld uit te helpen.
De Grauwe: Dat is het idee van de trickledowneconomie. Rijke ondernemers doen fantastische dingen, en zorgen zo voor meer productiviteit en nieuwe technologie die de mensheid ten goede komt. Dat is correct, op voorwaarde dat je in een omgeving zit met eerlijke concurrentie.
Maar als ze, zoals in de VS, aan de macht komen, de overheid uitkleden en zichzelf opdrachten geven om zichzelf te verrijken, blijft er voor de rest van de mensheid natuurlijk niet veel meer over. Zie ook die Russische miljardairs. De gewone Rus is niet beter geworden van hun rijkdom. Integendeel.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier