Dirk Voorhoof: ‘Politici hebben recht op privacy, maar wildplassen gaat over strafbare feiten’

Theo Francken (N-VA) ging enkele dagen geleden door het stof toen een voor hem vervelend filmpje opdook. Hij werd in beschonken toestand betrapt op wildplassen in Brussel. Daar staan fikse geldboetes op. Francken gaf meteen zijn foute gedrag toe en zei dat hij ‘ook maar een mens’ is.

Het filmpje werd eerst via sociale media verspreid en daarna door zowat alle media opgepikt. Mag zo’n filmpje, dat overigens al een jaar oud was, wel verspreid worden of schendt dat de privacy van Francken? Of hebben politici nu eenmaal minder recht op privacy omdat ze publieke figuren zijn?

Volgens emeritus professor Dirk Voorhoof (UGent, Human Rights Centre) gaat het bij een inbreuk op de privacy over een vorm van voyeurisme, en hij beklemtoont dat ‘ook politici of andere personen met een maatschappelijke of publieke functie recht hebben op respect voor hun privacy. Dat is duidelijk bevestigd in de rechtspraak van onder andere het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM).’

Werd de privacy van Theo Francken dan geschonden met een voyeursfilmpje?

Dirk Voorhoof: De hamvraag is waar het recht op privacy van publieke figuren eindigt, en vanaf wanneer het publiek recht heeft op informatie over hun gedrag. De scheidingslijn ligt bij wat bij de intieme, familiale of medische sfeer behoort. Daar hebben media en publiek geen zaken mee.

Volgens het EHRM komen berichten over die intieme sfeer neer op ongezonde nieuwsgierigheid of voyeurisme. Een politicus die niet met zijn echtgenote maar met een vriendin een citytrip maakt, een ceo die met zijn kinderen gefotografeerd wordt in een hamburgerrestaurant, of de intieme relaties – in combinatie met de seksuele geaardheid – van een partijvoorzitter behoren duidelijk tot de privésfeer.

Hoort wildplassen op de openbare weg daar ook bij?

Voorhoof: Zodra de handelingen of het gedrag van publieke personen een pertinent verband houden met een maatschappelijk thema of hun publieke functie speelt de privacy niet meer. Zeker als de feiten zich afspelen in de openbare ruimte of illegaal of strafbaar zijn. Een politicus die in blijkbaar dronken toestand op een openbare plaats urineert, of genodigden op het verjaardagsfeest van een minister die tegen een politiebusje plassen, of een politicus die door het rode licht rijdt: in al die gevallen gaat het om strafbare feiten. Door het rood rijden is zelfs een ernstig misdrijf.

(Voorhoof doelt op Filip Dewinter (VB), die door een rood licht reed en waarvoor het parket nu de opheffing van zijn parlementaire onschendbaarheid vraagt. Het andere plasincident bracht justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open VLD) in verlegenheid. Daarnaast was er recent ook nog een akkefietje in de privésfeer van Sander Loones (N-VA), die een klacht aan de broek heeft voor een bouwovertreding in beschermd natuurgebied.)

Voorhoof: Voorbeelden genoeg. Denk ook aan een staatssecretaris die via privérelaties betrokken raakt in fraude met visa, of een burgemeester die de eigen familie bevoordeelt met covidvaccins. Een publiek persoon heeft ook een zekere verantwoording af te leggen ten overstaan van de samenleving.

De media mogen over zulke zaken in detail berichten, ook al behoren sommige daarvan tot de privésfeer? Een filmpje van een wildplassende Francken verspreiden, mag dus?

Voorhoof: Ja, want het gaat hier over openbare dronkenschap in combinatie met wildplassen door een vooraanstaand politicus die sterk de nadruk legt op het respect voor waarden en normen, en op naleving van de wetgeving.

Al moet men de zaak wel in de juiste context plaatsen. Een duidelijker geval lijkt me het online zetten van een door een journalist stiekem gemaakt filmpje in de openbare ruimte, als illustratie bij een artikel over potentiële belangenvermenging tussen politiek en bedrijfsleven. (Voorhoof doelt op een undercoverfilmpje van nieuwssite Apache dat een privéfeestje van een aantal Antwerpse politici met een vastgoedontwikkelaar in het Antwerpse restaurant ’t Fornuis vastlegde, nvdr)

Bestaat er een grijze zone tussen de intieme privésfeer en het maatschappelijk belang?

Voorhoof: Er is een hellend vlak. Hoe nauwer bepaalde feiten verbonden zijn met de functie van de publieke persoon, hoe groter de maatschappelijke relevantie om erover te berichten.

Een politicus die hamert op streng beleid inzake law-and-order en openbare veiligheid kan dus harder worden aangepakt als hij zelf in de fout gaat?

Voorhoof: Hoe ernstiger de feiten en het bewijsmateriaal, en hoe meer de betrokken persoon zelf de openbaarheid heeft gezocht, hoe minder sterk men de privacybescherming kan inroepen.